1. Inleiding: jaarrekening 2024
Deze jaarstukken zijn een inhoudelijke en financiële verantwoording over begrotingsjaar 2024.
Het tweede volledige jaar van het bestuursakkoord 2023-2026 met de titel ‘Goed leven in elke kern’. We blikken terug op wat we hebben gerealiseerd in vergelijking met wat we ons hadden voorgenomen en welke factoren dat resultaat hebben beïnvloed. Het is een verantwoording op programmaniveau, waarbij we zijn uitgegaan van de programma’s die de raad bij de start van deze raadsperiode 2023-2026 heeft vastgesteld. Het vertrekpunt is dus de programma-indeling van begroting 2024-2027. Net als op programmaniveau worden de resultaten en de afwijkingen gepresenteerd;
We sluiten de jaarrekening 2024 af met een negatief saldo van € 1.461.131. Dit negatieve resultaat geeft een vertekend beeld. Immers bij de 2e burap is reeds € 1.310.594 toegevoegd aan de Algemene Reserve. Per saldo laat het begrotingsjaar 2024 een negatief saldo zien van € 150.537. Bij onderdeel 4 van het voorwoord wordt e.e.a. nader uiteengezet.
2024, een jaar volop in beweging
2024 was een jaar waarin voor Eijsden-Margraten veel samenkwam; voorbereidingen treffen op het zogenaamde ravijnjaar 2026, bestuurlijke ontwikkelingen vanwege een wethouderswissel, organisatorische ontwikkelingen door de komst van een nieuwe gemeentesecretaris, het uitvoering geven aan de ambities en reguliere werkzaamheden, een nieuw kabinet dat 2 juli 2024 haar intrede deed en de inwerkingtreding van de omgevingswet per 1 januari 2024.
In 2024 werd hard gewerkt aan het verwezenlijken van de ambities zoals opgenomen in de begroting 2024. Ondanks de toenemende financiële druk heeft de gemeente koers gehouden en belangrijke stappen gezet in de verdere ontwikkeling en positionering van de gemeente. Als hoogtepunt mag hier niet onvermeld blijven de Nationale start van 80 jaar vrijheid in Mesch. Maar ook is in 2024 het fundament gelegd voor de aanpak en realisatie van de woningbouwopgave. Tevens zijn belangrijke stappen gezet in de visievorming rondom de gebiedsontwikkeling Stationsomgeving Eijsden en de gebiedsontwikkeling Poort van het Heuvelland. In de kern Cadier & Keer is gestart met een grootschalige infrastructurele operatie (ca. 10 mln. euro). Gestart is met het opstellen van de landbouwvisie en er zijn stappen gezet op het gebied van ‘’rechten voor de natuur’’. Cittaslow heeft een extra impuls gekregen waarmee het ambassadeurschap onder ondernemers is uitgebouwd. Samen met de Lijn50 gemeenten en Vlaamse en Waalse gemeenten is gestart met de realisatie van de planvorming rondom het Boccagelandschap. De projecten ‘’Poort van het Heuvelland’’ en het ‘’Boccagelandschap’’ zijn aangemerkt als regiodealproject. Op het gebied van zorg is verder geïnvesteerd in preventieve maatregelen. Tevens is goede ondersteuning geboden aan ouderen, jeugdigen, werkzoekenden, nieuwkomers, hulpbehoevenden, minder draagkrachtige inwoners en verenigingen. Veel tijd is gestoken in het parkeervraagstuk in Eijsden en Gronsveld als ook het aanpakken van diverse verkeersvraagstukken, in het bijzonder in de kern Margraten. De leefbaarheid in de kern Rijckholt heeft continue aandacht gehad, zo ook de uitbreiding van de AMV-locatie in Cadier & Keer. Op het gebied van veiligheid is het integrale veiligheidsplan Heuvelland vastgesteld en zijn in het veld diverse activiteiten ondernomen om ondermijning en criminaliteit aan te pakken. Bestuurlijk zijn diverse netwerken aangeboord, waaronder het bezoek van voormalig minister de Jonge, om enerzijds specifieke vraagstukken onder de aandacht te brengen en anderzijds kennis te delen en samenwerkingsrelaties aan te gaan dan wel te verdiepen.
In financiële zin zijn voorbereidingen getroffen gericht op het naderende ravijnjaar 2026. Er is in afstemming met de raad een traject uitgestippeld om in 2025 te komen tot ombuigingsplannen die moeten gaan bijdragen aan het wegwerken van het structurele financiële tekort in de jaren 2026 en verder. Vooruitlopend hierop is een beeld geschetst van wat voor een gemeente Eijsden-Margraten in 2050 kan zijn. Dit is vervat in het inspiratiedocument Eijsden-Margaten 2050.
Onderstaand wordt nader ingezoomd op de inhoudelijke hoofdlijnen.
2. 80 jaar vrijheid
Inmiddels weet iedereen in Nederland dat in de ochtend van 12 september 1944 Mesch het eerste dorp was dat werd bevrijd. Amerikaanse soldaten van de ‘Old Hickory’, die wij tot op de dag van
vandaag dankbaar zijn, vonden vanuit België hun weg naar Mesch via een smal veldweggetje. We mogen zeggen dat de nationale start van 80 jaar vrijheid een mijlpaal is om trots op te zijn.
3. Koers van de begroting 2024: “Goed leven in elke kern”
Het bestuursakkoord 2023-2026 is gebaseerd op onze missie:
Eijsden-Margraten: Dicht bij het leven. Dicht bij mensen. Het leven van onze inwoners centraal.
Het bestuursakkoord voor de periode 2023-2026 gaat uit van 5 prioritaire thema’s.
• Kwaliteit van leven
• Landbouw, landschap en plattelandseconomie
• Duurzaamheid en klimaatverandering
• Wonen en leefomgeving
• Bestuur en dienstverlening
Uit deze prioritaire thema's (programma's) zijn voor de begroting 2024 de onderstaande ambities geformuleerd.
* Gezonde kernen en gemeenschappen
In 2024 heeft de gemeente Eijsden-Margraten belangrijke stappen gezet om gezonde kernen en gemeenschappen te bevorderen. Dit werd gerealiseerd door te investeren in een inclusieve samenleving waarin participatie en ondersteuning centraal staat. Er is extra aandacht besteed aan armoedebestrijding en de begeleiding van statushouders, met als doel de sociale cohesie te versterken en gelijke kansen te bieden aan alle inwoners. Daarnaast zijn middelen ingezet voor een vitaal verenigingsleven, wat de betrokkenheid binnen de gemeenschap heeft vergroot.
Op het gebied van onderwijs is gefocust op het creëren van gelijke ontwikkelingskansen. Dit werd ondersteund door educatieve programma’s in basisscholen, waarbij cultuur werd gekoppeld aan maatschappelijke thema’s en duurzame ontwikkelingsdoelen. Verder is geïnvesteerd in rookvrije kind- en sportomgevingen, een gezonder voedingsbeleid op scholen en de vergroening van de leefomgeving. Bij nieuwbouw en reconstructies werden ontspanningsplekken geïntegreerd, wat de sociale infrastructuur duurzaam versterkt en bijdraagt aan de kwaliteit van leven in de regio.
* Woningbouw
In februari 2024 heeft de raad de kaders vastgesteld voor de woningbouwopgave van Eijsden-Margraten tot 2030, met als doel de realisatie van circa 1.000 woningen. Deze kaders zijn gebaseerd op het woonbehoefteonderzoek en de Woonzorgvisie 2024-2030. Ook is prioriteit gegeven aan duurzame ontwikkeling en diversiteit in woonvormen. Er is gestuurd op de ontwikkeling van zorgwoningen in kernen met aanwezige voorzieningen zoals Eijsden, Margraten, Cadier en Keer, en Gronsveld. Tegelijkertijd werden inbreiding en hergebruik van bestaande panden, zoals splitsingen en tijdelijke woonvormen zoals tiny houses, maximaal gefaciliteerd.
Bij nieuwbouw en reconstructie van wegen is vergroening en ruimte voor ontmoeting geïntegreerd om de kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren. Onder andere is een vergroeningsregeling ingezet die 1.018 m² stenen verving door groen. Het behoud van de dorpse structuur stond centraal, waarbij karakteristieke eigenschappen van kernen werden gerespecteerd
Nieuwe stappen werden gezet in woningbouwversnelling door efficiëntere vergunningprocessen en verkenning van instrumenten zoals zelfbewoningsplicht en huisvestingsverordeningen.
* Preventie in het sociaal domein
In 2024 heeft de gemeente Eijsden-Margraten zich sterk gericht op preventie in het sociaal domein, met als doel armoede, sociaal isolement en problematische schulden vroegtijdig te signaleren en aan te pakken. Dit werd ondersteund door de aanstelling van een consulent schuldhulpverlening, die 450 signalen van financiële problemen behandelde en inwoners naar passende hulp doorverwees. Daarnaast werd een integraal beleid gevoerd in samenwerking met de Kredietbank, wat zorgde voor effectievere en makkelijk toegankelijke hulpverlening. De activiteiten waren ingebed in het uitvoeringsplan Armoede en Schuldhulpverlening 2022-2025, dat als leidraad dient voor alle preventieve maatregelen.
Er is ook ingezet op de ondersteuning van kwetsbare groepen en verbetering van maatschappelijke participatie. Dit omvatte intensieve begeleiding van statushouders en nieuwkomers, waardoor zij beter konden integreren via taalcursussen, werkbemiddeling en maatschappelijke begeleiding binnen de gemeente. Jongerenwerk speelde daarnaast een cruciale preventieve rol, met activiteiten zoals huiskamerklassen en jongereninloop, gericht op signalering van hulpvragen en het versterken van sociale structuren rond jeugdigen. Dit was onderdeel van een breder preventiebeleid dat de nadruk legde op het stimuleren van gezondheid, educatie en sociale cohesie .
Tot slot richtte de gemeente zich op het bevorderen van een gezonde leefstijl onder inwoners. Onder het JOGG-programma werden beweegvriendelijke schoolpleinen gerealiseerd, en werd ingezet op gezondere voeding en rookvrije omgevingen voor kinderen. Ook is de samenwerking binnen het regionale preventie-akkoord versterkt, met focus op preventieve interventies tegen middelengebruik. Door het thema preventie te verbinden met brede partnerschappen, zoals met de GGD en maatschappelijke organisaties, blijft de gemeente voortbouwen aan een duurzame en inclusieve leefomgeving
* Landschap, natuur, duurzaamheid
In 2024 heeft Eijsden-Margraten zichtbare resultaten behaald op het gebied van landschap, natuur en duurzaamheid. Een belangrijk speerpunt was het behoud en de versterking van landschappelijke kwaliteiten door bescherming, herstel en uitbreiding van authentieke landschapselementen zoals hagen, bosjes en graften. Ecologisch bermenbeheer en de aanleg van nieuwe flora- en faunastroken hebben de biodiversiteit vergroot en nieuwe leefgebieden voor vogels en insecten gecreëerd.
Daarnaast werd gewerkt aan strategische grondaankopen om ecologische verbindingszones te realiseren en natuurontwikkeling te versterken, inclusief samenwerkingen voor projecten zoals de herontwikkeling van het Noordal en het Zuidelijk Maasdal.
Verder zijn lokale duurzame initiatieven ondersteund, zoals het stimuleren van bomen- en bosaanplant en bijenwelzijn, en is gewerkt aan verduurzaming bij reconstructies in de openbare ruimte. Er werden bewustwordingsprogramma's uitgerold rondom lokaal voedsel en een duurzame leefomgeving, en het bomenplan, dat gericht is op groen onderhoud en vergroening van dorpsranden. Deze inspanningen hebben geresulteerd in een sterker landschap en een duurzamer Eijsden-Margraten.
* Dienstverlening en bestuurscultuur
In 2024 heeft de gemeente Eijsden-Margraten belangrijke stappen gezet in het versterken van de dienstverlening, bestuurscultuur en openbare veiligheid. De dienstverlening werd verbeterd door een teamgerichte aanpak met nadruk op mensgerichte processen en efficiënte ICT-transities, waaronder de voorbereiding van een nieuw werkplekconcept en financieel systeem. Tegelijkertijd zijn klanttevredenheidsmetingen structureel geïntegreerd in beleid, terwijl via bewustwordingstrainingen zoals Security & Privacy Awareness de digitale veiligheid en gegevensbescherming zijn verbeterd .
Op het gebied van bestuurscultuur werd ingezet op transparantie en participatie, onder andere door verdere implementatie van de Wet Open Overheid (Woo). De nieuwe organisatiekoers werd uitgewerkt met vijf strategische speerpunten (Een gezonde en solide financiële huishouding, Realiseren van mensgerichte dienstverlening, Opgavegericht werken, Ontwikkelen van eigenaarschap en een Vitale organisatie), zoals het ondersteunen van werknemersontwikkeling en het creëren van een vitale organisatie. Bestuurlijke samenwerkingen, zoals de Agenda Zuid-Limburg, speelden een centrale rol in het versterken van regionale verbindingen en beleidsdoelstellingen.
Wat betreft openbare orde en veiligheid zijn inspanningen gericht op leefbaarheid en preventie. Buurtbemiddeling werd in 27 gevallen ingezet, terwijl thema’s als jeugdoverlast en verward gedrag werden geadresseerd binnen een Integraal Veiligheidsplan. Er is voortgebouwd aan projecten zoals ‘Veilig Buitengebied’ en het Keurmerk Veilig Ondernemen, en een focus op het beperken van winkeldiefstallen en vernielingen toonde concrete resultaten in het verlagen van criminaliteitscijfers
4. Financiële terugblik
De jaarrekening 2024 sluiten we nu af met een negatief saldo van € 1.461.131.
Jaarrekening 2024 – Samenvatting van de mutaties
De begroting 2024 startte met een positief saldo van € 46.825. Bij de 1e bestuursrapportage (Burap) werd een negatieve bijstelling van € 171.776 doorgevoerd. Inclusief de structurele wijzigingen resulteerde dit in een bijgestelde begroting met een negatief saldo van € 169.701.
De 2e Burap bracht een positieve bijstelling van € 1.480.295 met zich mee. Na verwerking van deze bijstelling kwam het geprognosticeerde saldo voor 2024 uit op een positief bedrag van € 1.310.594. Dit positieve saldo is door uw raad toegevoegd aan de algemene reserve, waardoor het begrotingssaldo op nul uitkwam.
De belangrijkste mutaties na de 2e burap betroffen:
- Een negatieve bijstelling van € 1,4 miljoen door de afkoop van leasecontract met Econocom,
- Een negatief effect van € 1 miljoen als gevolg van uitkeringen in het kader van de Participatiewet,
- Een positieve mutatie van € 316.000 in verband met Oekraïne,
- Een toename van de Algemene Uitkering met € 325.000.
Voor een uitgebreide toelichting op deze cijfers wordt verwezen naar de afzonderlijke programma’s. In deze programma’s is, met inachtneming van de spelregels uit de financiële verordening, een gedetailleerde analyse van de verschillen opgenomen.
Onderstaand volgt een overzicht van het saldo van de programma’s op hoofdlijnen.