Paragrafen

De lokale heffingen vormen na de algemene uitkering de belangrijkste inkomstenbron van de gemeente. Deze heffingen kunnen worden gesplitst in:

• heffingen die dienen als algemeen dekkingsmiddel van de gemeentelijke uitgaven;
• heffingen waartegenover een aanwijsbare prestatie staat die door de gemeente ten dienste van de inwoner wordt uitgevoerd.

Alle heffingen zijn gebaseerd op door de raad vastgestelde verordeningen, met de daarbij behorende tarieventabellen. Met betrekking tot het tarievenbeleid zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:

• De gemeentelijke belastingen stijgen niet hoger dan de inflatie.
• Een kostendekkende afvalstoffenheffing en rioolheffing.
• We gaan uit van het profijtbeginsel: diegene die van een gemeentelijke dienst of voorziening gebruik maakt, betaalt voor de daarmee gemoeide kosten.
• Over de hoogte van het tarief van de toeristenbelasting vindt zoveel als mogelijk afstemming plaats met de Lijn 50 gemeenten.

Onderstaand treft u een overzicht aan van de heffingen die door onze gemeente worden opgelegd en de bijbehorende opbrengsten.

Onroerende zaakbelastingen

Doel van de belasting/heffing
De opbrengst van deze belastingen dient als algemeen dekkingsmiddel. Tegenover de belastingopbrengsten staan
geen specifieke uitgaven.

Wie is belastingplichtig?
De Ozb wordt geheven van:
• de eigenaren van alle woningen en
• de eigenaren en gebruikers van alle bedrijfspanden, overige gebouwen en bouwgrond binnen de gemeentegrenzen.

Grondslag van de heffing
De grondslag voor de heffing is de WOZ-waarde (waarde volgens de Wet Onroerende Zaken). De tarieven voor de Ozb zijn mede afhankelijk van de op grond van de WOZ getaxeerde waarden.

Tarieven
Voor de Ozb worden verschillende tarieven gehanteerd voor woningen en niet-woning. De tarieven zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Rioolheffing

Doel van de belasting/heffing
De opbrengsten van deze belasting worden specifiek benut ter dekking van de uitgaven voor het in standhouden van de riolering.

Wie is belastingplichtig?
Belastingplichtig zijn:
a) de eigenaar van een perceel dat direct of indirect is aangesloten op de gemeentelijke riolering (eigenarendeel) en
b) de gebruiker van een perceel van waaruit water direct of indirect op de gemeentelijke riolering wordt afgevoerd (gebruikersdeel), zie ook grondslag van de heffing.

Grondslag van de heffing
Het eigenarendeel wordt geheven naar een vast bedrag per perceel en het gebruikersdeel wordt geheven naar een vast bedrag per perceel voor zover het aantal kubieke meters water dat vanuit het perceel wordt afgevoerd uitgaat boven 300 m³.

Afvalstoffenheffing en reinigingsrechten

Doel van de belasting/heffing
De opbrengsten van deze belasting worden specifiek benut ter dekking van de uitgaven voor het verwijderen en verwerken van huishoudelijke afvalstoffen.

Wie is belastingplichtig?
De gebruiker van een perceel waar huishoudelijke afvalstoffen kunnen ontstaan is belastingplichtig. Dit kan een woning zijn, maar ook bijvoorbeeld een vakantiehuis naast een woonhuis.

Grondslag van de heffing
Voor de afvalstoffenheffing gelden twee grondslagen.
Op de eerste plaats wordt er een vastrecht gehanteerd.
Daarnaast is er een prijs per kilo aangeboden afval.

Tarieven
Uitgangspunt bij de bepaling van de tariefstelling is kostendekkendheid. Om schommelingen in de tariefstelling te voorkomen is een voorziening ingesteld.

(Water)toeristenbelasting

Doel van de belasting/heffing
De opbrengst van deze belasting dient als algemeen dekkingsmiddel. Daarnaast wordt een deel van de opbrengst aangewend voor de revitalisering van het (water)toerisme en de recreatie in onze gemeente.

Wie is belastingplichtig?
Belastingplichtige is die persoon die verblijft (overnacht) in de gemeente zonder in het bevolkingsregister van de gemeente te zijn opgenomen.

Grondslag van de heffing
Op grond van de verordening is per persoon per overnachting een bedrag verschuldigd.

Tarieven
In de tariefstelling is een differentiatie aangebracht. De tarieven zijn opgenomen in onderstaande tabel.

In 2023 wordt voorgesteld de toeristenbelasting te verhogen tot € 2,20. Vanaf 2023 zal € 100.000 van de meeropbrengst worden ingezet t.b.v. landschapsfonds/natuurontwikkeling.

Hondenbelasting

Doel van de belasting/heffing
De opbrengst van deze belasting dient als algemeen dekkingsmiddel. Tegenover de belastingopbrengsten staan geen specifieke uitgaven.

Wie is belastingplichtig?
Deze belasting wordt geheven van de binnen de gemeentegrenzen wonende houder van één of meerdere honden.

Grondslag van de heffing
De heffing heeft een fiscaal karakter en is gebaseerd op het aantal honden dat door een belastingplichtige wordt gehouden.

Tarieven
De tarieven zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Overige informatie

De aanslag hondenbelasting wordt tegelijkertijd met de onroerende zaakbelastingen en rioolheffing opgelegd.

Forensenbelasting

Doel van de belasting/heffing
De opbrengst van deze belasting dient als algemeen dekkingsmiddel. Tegenover de belastingopbrengsten staan geen specifieke uitgaven.

Wie is belastingplichtig?
Deze belasting wordt geheven van personen die niet binnen onze gemeente wonen, maar wel een gemeubileerde woning voor zichzelf of hun gezin ter beschikking houden gedurende meer dan 90 dagen van het belastingjaar.

Grondslag van de heffing
Als maatstaf voor de heffing geldt de waarde van de onroerende zaak zoals deze op grond van de Wet Waardering Onroerende Zaken is vastgesteld.

Tarieven
De tarieven zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Overige informatie

De aanslag forensenbelasting wordt achteraf per jaar opgelegd.

Lokale lastendruk
Hieronder is de gecombineerde aanslag voor 2023 voor een gezin met 2 kinderen in een woning met een WOZ waarde van € 319.000 en bij een afvalaanbod van 200 kg restafval en 22 ledigingen.

Kwijtschelding
Wij hanteren de zogenaamde 100% norm voor de kwijtschelding van gemeentelijke heffingen. Of een belastingplichtige in aanmerking komt voor kwijtschelding wordt beoordeeld aan de hand van een inkomens- en/of vermogenstoets. Bij deze toets worden de kosten van bestaan conform de bijstandsnorm voor 100% meegenomen. Kwijtschelding kan alleen worden verleend voor het vastrecht gedeelte van een aanslag afvalstoffenheffing.

Beleidslijnen van termijnen en invordering
Met ingang van 2015 zijn de heffingen en invorderingen van belastingen overgedragen aan de BsGW. De heffing en invordering verloopt dan ook via de BsGW. De termijnen van heffing zijn vastgesteld in de betreffende belastingverordeningen.

 Kaderstellende documenten
• Verordening wet Onroerende Zaakbelastingen Eijsden-Margraten 2023.
• Verordening rioolheffing Eijsden-Margraten 2023. 
• Verordening afvalstoffenheffing en reinigingsrechten Eijsden-Margraten 2023. 
• Verordening toeristenbelasting Eijsden-Margraten 2023.
• Verordening hondenbelasting Eijsden-Margraten 2022.
• Verordening forensenbelasting Eijsden-Margraten 2023.
• Legesverordening en tarieventabel Eijsden-Margraten 2023.

In artikel 11 van het BBV staat dat het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen:

De weerstandscapaciteit, zijnde de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken;
Alle risico’s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie.

Verder bepaalt dit artikel dat de paragraaf ten minste bevat:

Een inventarisatie van de weerstandscapaciteit;
Een inventarisatie van de risico’s;
Het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico’s.

Inventarisatie van de weerstandscapaciteit

Het BBV omschrijft de weerstandscapaciteit als zijnde de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken. Bij de bepaling van de weerstandscapaciteit betrekken we:

de algemene reserves;
de stille reserves;
de post onvoorziene uitgaven;
de onbenutte belastingcapaciteit.

We maken onderscheid tussen de incidentele weerstandscapaciteit en de structurele weerstandscapaciteit. Incidentele weerstandscapaciteit staat voor het vermogen calamiteiten en andere eenmalige tegenvallers op te kunnen vangen zonder dat dit invloed heeft op de voortzetting van de taken op het gewenste niveau. Hiertoe kunnen in zijn algemeenheid de reserves worden gerekend. Met de structurele weerstandscapaciteit worden de middelen bedoeld die permanent ingezet kunnen worden om tegenvallers in de lopende exploitatie op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van de uitvoering van de bestaande taken. Tot de structurele weerstandscapaciteit behoren de onbenutte belastingcapaciteit en de post onvoorziene uitgaven. Hoewel onderstaand een toelichting wordt gegeven, is van belang te constateren dat de weerstandscapaciteit in 2023 toereikend was om risico’s op te vangen.

De algemene reserve 

De bestemmingsreserves
Een bestemmingsreserve is een afgezonderd vermogensbestanddeel waaraan uw gemeenteraad een specifieke bestemming voor bepaalde doeleinden heeft gegeven. Dit betekent dat een groot gedeelte van de bestemmingsreserve niet zondermeer vrij inzetbaar is. Uiteraard kunt u altijd een bestemming c.q. het te bereiken doel door de inzet van een reserve wijzigen. Het totaal van de bestemmingsreserves in 2023 is als volgt:

Totaal overzicht reserves
Voor nadere toelichting verloop zie verloopoverzicht reserves voorzieningen.

Onvoorziene uitgaven
In de begroting 2023 heeft u een post onvoorziene uitgaven opgenomen van € 26.200. De aanwending van de post onvoorzien in 2023 is weergegeven in het hoofdstuk ‘Onvoorziene uitgaven en incidentele baten en lasten’.

De onbenutte belastingcapaciteit
De onbenutte belastingcapaciteit is de ruimte die de gemeente heeft om nog extra eigen inkomsten via belastingen en heffingen te genereren. De onbenutte belastingcapaciteit kan bepaald worden aan de hand van de norm die het rijk hanteert voor het bepalen van de artikel 12-status Financiële verhoudingen wet. Volgens deze norm zijn de eigen ozb inkomsten op peil als het rekentarief 0,0890% voor de eigenaren van woningen bedraagt (bron: meicirculaire gemeentefonds 2023). De onbenutte belastingcapaciteit bedraagt derhalve voor het jaar 2023 € 1.716.178.  In 2023 hoefde deze onbenutte belastingcapaciteit niet ingezet te worden om onverwachte tegenvallers op te vangen. De afvalstoffenheffing en het rioolrecht zijn in principe kostendekkend en worden dus bij het bepalen van de onbenutte belastingcapaciteit buiten beschouwing gelaten.

Een inventarisatie van de risico’s
Reguliere risico’s – risico’s die zich regelmatig voordoen en die veelal vrij goed meetbaar zijn – maken geen deel uit van de risico’s in de paragraaf weerstandsvermogen. Hiervoor kunnen immers verzekeringen worden afgesloten of voorzieningen worden gevormd. Risico’s die in het kader van de weerstandsvermogen wel relevant zijn kunnen – volgens het BBV – onderverdeeld worden in:
A.    financiële risico’s;
B.    risico’s op eigendommen;
C.    risico’s die samenhangen met de interne organisatie.

A. Financiële risico’s
Structurele risico’s zijn financieel vertaald en in de meerjarenbegroting verwerkt. Ons weerstandsvermogen is ten opzichte van eerdere begrotingen afgenomen maar is nog steeds gezond te noemen. Door de stagnerende economie en door de voornemens van de regering zullen de risico’s voor de gemeente sterk toenemen. De rijksoverheid is niet langer de voorspelbare partner. Wet- en regelgeving veranderen in een hoog tempo zonder dat duidelijkheid bestaat over de beleidsvrijheid en de financiële gevolgen ervan voor ons. Dit is een handicap gebleken bij het opstellen van deze begroting.

Garantieverplichtingen
Bij een garantieverplichting staan we borg voor een door een stichting of vereniging aangegane geldlening. Door deze borgstelling kan de stichting of vereniging in het algemeen gunstigere voorwaarden bedingen. Per 1 januari 2023 staan we voor Woonpunt garant voor 2 leningen:

• een 7-jarige geldlening ter grootte van € 17.000.000 aan Woonpunt bestemd voor de financiering van woongelegenheden. Aflossing vindt geheel plaats aan het einde van de looptijd in 2028. Voor de onderliggende woongelegenheden geldt dat ze volledig eigendom zijn van Woonpunt en dat de gemeente het eerste recht van hypotheek gevestigd heeft.
• een 10-jarige geldlening ter grootte van € 9.500.000 aan Woonpunt bestemd voor de financiering van woongelegenheden. Aflossing vindt plaats aan het einde van de looptijd in 2024. Voor de onderliggende woongelegenheden geldt dat ze volledig eigendom zijn van Woonpunt en dat de gemeente het eerste recht van hypotheek gevestigd heeft.

De WOZ-waarde van de onderliggende panden van beide leningen bedraagt € 65.000.000.
 
De overige garantstellingen per 31 december 2023 betreffen:

• een resterende garantstelling ter grootte van € 190.750 inzake het restant van een door Stichting gemeenschapshuis  “Oos Heim” uitgegeven obligatielening ter grootte van € 250.000. De gemeente heeft als onderpand een hypothecair recht op de opstallen (gemeenschapshuis) verkregen ad € 250.000.
• eind jaren 80 zijn de risico’s van hypothecaire geldleningen met gemeentegarantie ondergebracht bij het Waarborgfonds Sociale woningbouw (WSW) tegen een eenmalige betaling. Per 31 december 2023 staan we garant voor € 519.291.
  Leningen verstrekt aan derde partij in het kader van de publieke taak:
• In het kader van de publieke taak heeft de gemeente een lening verstrekt aan de Koninklijke Oude Harmonie te Eijsden ad. € 185.000. De lening bedraagt per 31-12-2023 € 157.764. Als onderpand is het recht van eerste hypotheek gevestigd op het pand. De executiewaarde na verbouwing is € 365.000.
• In het kader van de publieke taak heeft de gemeente in 2018 een lening van € 400.000 verstrekt aan het Cultureel Centrum te Eijsden. De lening bedraagt per 31-12-2023 € 365.556. Als onderpand is het recht van eerste hypotheek gevestigd op het pand. De marktwaarde bedraagt € 629.000 en de executiewaarde van de marktwaarde bedraagt € 440.300.
• In het kader van de publieke taak heeft de gemeente in 2017 een lening ad € 208.600 verstrekt aan het Dorpshuis te Mheer. De lening bedraagt per 31-12-2023 € 170.936. Als onderpand is het recht van eerste hypotheek gevestigd op het pand. Conform het taxatierapport bedraagt de marktwaarde in verhuurde staat € 298.000. De executiewaarde is 70%, zijnde € 208.600.
• Lening Stichting Sociaal Centrum Eijsden: In 2019 is een lening van € 433.300 verstrekt in het kader van de publieke taak aan de Stichting Sociaal Centrum Eijsden. De gemeente heeft  als onderpand het pand gelegen aan de Prins Hendrikstraat 21 te Eijsden. Per 31-12-2023 bedraagt het openstaande saldo van deze lening € 373.420.
• Lening Stichting Gemeenschapshuis Cadier & Keer: In 2021 is een lening van € 250.000 verstrekt in het kader van de publieke taak aan de Stichting Gemeenschapshuis Cadier & Keer. De gemeente heeft  als onderpand het pand gelegen aan de Limburgerstraat 78 te Cadier en Keer. Conform het taxatierapport bedraagt de marktwaarde € 620.000. De executiewaarde  is 70%, zijnde € 434.000. Per 31-12-2023 bedraagt het openstaande saldo van deze lening € 250.000. De eerste aflossingen zijn i.v.m Corona uitgesteld. De  looptijd van de lening wordt hierdoor verlengd.
• In het kader van de publieke taak Lening is per 30 november 2020 een lening van € 1.871.465 verstrekt aan Enexis. De lening dient ter financiering van extra investeringen in het kader van de verduurzaming van de energievoorziening. De lening is in de vorm van een converteerbare hybride aandeelhouderslening op verzoek van Enexis aan de aandeelhouders. De aflossing van de lening kan eenzijdig door Enexis plaatsvinden, voor het eerst na 10 jaar (per 30-11-2030) en vervolgens jaarlijks.

Overige leningen

In 2021 is een lening van € 134.050 verstrekt aan de Stichting Ir. D.C. Van Schaik in het kader van het project “Realisatie infocentrum archeologie en kwaliteitsimpuls vuursteenmijn Savelsbos”. Per 31 december 2023 bedraagt het openstaande saldo van deze lening € 0. De lening is gedurende 2023 volledig terugbetaald.

Algemene uitkering

De algemene uitkering vormt een belangrijke risicofactor binnen de begroting. Bij het gemeentefonds is de normeringsystematiek van toepassing. Dit betekent dat de groei van het gemeentefonds is gekoppeld aan de ontwikkeling van de gecorrigeerde netto rijksuitgaven. Dalen de rijksuitgaven dan daalt ook het volume van de gemeentefondsuitkering en andersom. Aangezien de definitieve vaststelling van de netto rijksuitgaven achteraf plaatsvindt, bestaat de mogelijkheid dat een gedeeltelijke verrekening van de algemene uitkering, in zowel positieve als negatieve zin, kan plaatsvinden.

Sociaal Domein
Het sociaal domein omvat een breed scala aan diensten en voorzieningen die essentieel zijn voor het welzijn van onze inwoners. De gemeente is nu ruim acht jaar verantwoordelijk voor de Jeugdwet, nieuwe taken binnen de Wmo en de Participatiewet. De uitdagingen zijn echter nog steeds groot. Per 01-07-2021 voeren we hierbij ook zelf de Participatiewet uit. Hierdoor is steeds beter zicht op welke zorginhoudelijke en financiële risico’s er zijn en hoe groot de kans is dat deze zich voordoen. We monitoren maandelijks middels dashboards en acteren zoveel als mogelijk n.a.v. de geconstateerde bevindingen. Bij het beheren van deze complexe portefeuille worden diverse risico's onderkend die van invloed kunnen zijn op de financiële situatie van onze gemeente.

Toenemende zorgvraag en kostenstijging:
De vraag naar zorg en ondersteuning binnen het sociaal domein blijft groeien, onder meer als gevolg van vergrijzing, complexere zorgvragen en maatschappelijke ontwikkelingen. Deze stijgende zorgvraag kan leiden tot een druk op de beschikbare budgetten en het risico van overschrijdingen binnen specifieke budgetposten.

Kwetsbaarheid van samenwerkingsverbanden:
De gemeente werkt vaak samen met andere organisaties binnen het sociaal domein, zoals zorginstellingen of welzijnsorganisaties. Deze samenwerkingsverbanden brengen risico's met zich mee, zoals afhankelijkheid van de prestaties van partners, financiële risico's van partners of verstoringen in de samenwerking.

Onzekerheden door externe factoren:
Externe factoren zoals economische ontwikkelingen, maatschappelijke trends of geopolitieke gebeurtenissen kunnen een onvoorspelbare impact hebben op het sociaal domein. Het is belangrijk om deze externe risico's te monitoren en waar mogelijk te mitigeren.

Financiële onzekerheden door veranderingen in wet- en regelgeving:
Het sociaal domein wordt sterk beïnvloed door veranderingen in landelijke wet- en regelgeving. De continue aanpassingen in bijvoorbeeld de financieringssystematiek, zoals de invoering van nieuwe verdeelsleutels of bezuinigingen, kunnen leiden tot onzekerheid over de beschikbare middelen en de financiële positie van de gemeente. Daarnaast zijn ook de voorgenomen bezuinigingen door het rijk in 2025-2028 sterk van invloed op de financiële gezondheid van onze gemeente.

Daarnaast vloeit nog een financieel risico voort uit de Hervormingsagenda Jeugd. De Hervormingsagenda Jeugd is opgelegd vanuit een samenwerking tussen het Rijk en de VNG naar aanleiding van bestuurlijke afspraken en heeft 2 doelen. Deze zijn nadrukkelijk aan elkaar gekoppeld: Betere en tijdige zorg en ondersteuning, op de juiste plek en wanneer dit nodig is en een beheersbaar en daarmee duurzaam financieel houdbaar stelsel. Uit deze doelen is een taakstelling naar voren gekomen samen met extra middelen voor de gemeenten. Aangezien deze nog niet definitief zijn vastgesteld kan hier nog een bijstelling op plaatsvinden, zowel negatief als positief. De verwachte extra inkomsten zijn wel reeds opgenomen in de begroting cf de instructies van Rijk en Provincie. 

In de begroting 2024 is er zowel op Jeugd als WMO een kostenbeheersingsmaatregel ingezet, hiervoor wordt voor zowel Jeugd als Wmo een actieplan ontwikkeld. In eerste denklijnen wordt er met name ingezet op preventie, verzakelijking en een verdere efficiency-slag. Hierbij dient wel op gemerkt te worden dat autonome factoren zoals wachtlijsten, demografische ontwikkelingen zoals vergrijzing en wijzigende wet en regelgeving sterk van invloed kunnen zijn op de resultaten van deze inspanningen.

In de maandelijkse monitoring wordt ook dit effect nauwlettend in de gaten gehouden. In de begroting is de meest realistische inschatting van de uitgaven aan Wmo en Jeugdzorg verwerkt. De situatie en met name de ontwikkeling van de kosten wordt steeds beter gemonitord onder andere door middel van ontwikkelde dashboards, die naast inzicht in de financiën ook informatie verschaffen over inhoudelijke kwesties zoals aantallen, gemiddeld verbruik per cliënt, regievoering, etc.

De gemeente streeft ernaar om deze risico's zorgvuldig te managen en te beheersen door middel van proactief risicomanagement, het monitoren van ontwikkelingen en het treffen van passende maatregelen waar nodig. Desondanks blijft het sociaal domein een dynamisch en complex terrein waarbij voortdurende aandacht voor risico's geboden is.

Sociale werkvoorziening
Als sociaal werkbedrijf in het kader van de Wsw biedt MTB van oudsher een werkplek aan mensen met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking. In verband met de komst van de Participatiewet, is de opdracht aan MTB in 2015 verbreed. Op grond daarvan biedt de organisatie nu voor meer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de mogelijkheid zich voor te bereiden op een reguliere baan. Dit doet MTB vanuit haar leerwerkfunctie voor de brede gemeentelijke doelgroep Participatiewet van alle zes Maastricht-Heuvellandgemeenten en als één van de partners in de uitvoeringsketen re-integratie: Podium24, Annex en MTB. De Rijkssubsidie voor de Sociale Werkvoorziening loopt jaarlijks terug, maar de MTB genereert zelf meer en meer inkomsten via werk en dochterondernemingen. De gemeente Eijsden-Margraten heeft jaarlijks een aandeel 11% in het tekort van de MTB. Op basis hiervan is een aanvullende bijdrage aan MTB opgenomen in de begroting van afgerond € 450.000.

Jeugd
Systeemproblemen in de jeugdzorg
De gemeenten in de Limburgse jeugdregio’s zien zich door de problemen bij XONAR, Mutsaersstichting en mogelijk ook Pactum geconfronteerd met een systeemprobleem dat de problemen bij individuele jeugdzorgaanbieders overstijgt en daarmee ook de aanpak volgens het draaiboek continuïteit jeugdhulp. Dit richt zich immers op de oplossing van knelpunten bij individuele zorgaanbieders. De gemeenten maken zich daarom grote zorgen over de consequenties voor de inrichting van het zorg-landschap. In de specifieke context van grote delen van Limburg speelt daarnaast dat er nauwelijks of geen uitwisseling van zorg is met de aangrenzende regio’s in België en Duitsland.
Ook zijn jeugdzorgaanbieders onafhankelijk en hebben zij vrijheid in het nemen van bedrijfsmatige beslissingen. Als deze beslissingen mede leiden tot de continuïteitsproblemen die wij zien bij XONAR en Mutsaersstichting, worden de jeugdregio’s gevraagd financieel bij te springen als het gaat om een aanbieder die cruciale jeugdhulp biedt. Zeker voor de jeugdregio’s in Limburg geldt dat door de geografische ligging de mogelijkheid van het inzetten van andere aanbieders, op korte termijn, beperkt is. Er is daardoor een ongelijk speelveld tussen aanbieders en jeugdregio’s.

De gezamenlijke Limburgse jeugdregio’s zijn op provinciaal niveau op zoek naar een oplossing voor het systeemprobleem in het zorglandschap waarmee ze worden geconfronteerd. Daarvoor moet een visie met een helder perspectief worden uitgewerkt.
Op het niveau van de individuele jeugdregio’s speelt de vraag hoe binnen deze visie tot een concrete oplossing kan worden gekomen indien de zorg bij de betrokken zorgaanbieders op korte tot middellange termijn in het gedrang komt. Concreet gaat het daarbij om de treden 4 en 5 (opknippen en herverdelen zorg) of zelfs 6 (faillissement) van het draaiboek continuïteit jeugdhulp. Voor Mutsaersstichting is een aanvraag om op te schalen naar trede 4 onderhanden.
Het probleem is te groot voor de jeugdregio’s om zonder hulp van het ministerie, VNG, jeugdautoriteit en inspectie op te lossen. Tijdens het overleg is toegezegd dat deze partijen gezamenlijk met de jeugd-regio’s gaan werken aan een visie die ook uitvoerbaar is. Het ministerie heeft hierover een brief toegezegd. Zodra de brief beschikbaar is wordt deze met u gedeeld.
De gemeenteraden in Zuid-Limburg hebben enkele maanden geleden € 8 mln. financiële steun moeten verlenen aan XONAR. Van de gemeenteraden kan niet worden verwacht dat iedere keer als een zorgaanbieder in de problemen komt publieke middelen worden ingezet voor de financiering van een herstelplan. Wij hebben het ministerie daarom tijdens het bestuurlijk overleg laten weten dat de Zuid-Limburgse gemeenten niet (nogmaals) aangeslagen willen worden voor financiële steun aan een zorgaanbieder, in dit geval Mutsaersstichting. Tegelijkertijd is het ook niet reëel dat de lasten daardoor volledig verschuiven naar de gemeenten in Noord- en Midden Limburg. Daarom is het ministerie verzocht de gemeenten in de jeugdregio Zuid-Limburg te ontheffen van financiële steun in het herstelplan voor Mutsaersstichting en een voorziening te treffen zodat de gemeenten in Noord- en Midden Limburg niet worden aangeslagen voor dit aandeel én de tekorten die hun oorsprong vinden in Brabant. Door dit standpunt lopen de gemeenten in de jeugdregio Zuid-Limburg het risico van een indeplaatsstelling waarbij het ministerie in het budgetrecht van de gemeenteraden treedt en zo alsnog een financiële bijdrage afdwingt.

Financiële positie Xonar:
In 2023 heeft de Jeugdregio Zuid-Limburg een bijdrage van 8 miljoen gedaan aan Xonar. Dit betrof een eenmalige bijdrage van maximaal 8 miljoen. Doel is om de inzet van publieke middelen zo laag mogelijk te houden en dus de bijdrage van maximaal €8 min. zo veel mogelijk te beperken. Gemeenten verwachten daarom van XONAR dat de organisatie naar vermogen zoveel mogelijk zelf de frictie- en reorganisatiekosten van het Herstelplan draagt, onder meer door een deel van de opbrengsten uit de verkoop van vastgoed in te zetten. 

De gemeenten worden middels maandelijkse rapportages op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen.

Financiële positie Mutsaersstichting:
In november 2023 zijn wij geïnformeerd over de financieel zorgelijke situatie bij de Mutsaersstichting. In februari 2024 hebben wij het definitieve Meerjarenherstelplan van de Mutsaersstichting ontvangen.  Mutsaersstichting vraagt in het herstelplan € 10,5 mln. financiële steun plus € 2,5 mln. voor een stroppenpot. Afgerond samen € 13,8 mln. In dit bedrag zijn niet meegenomen de kosten die voortkomen uit nog lopende onderzoeken. Het eindbedrag wordt daardoor mogelijk hoger. De voorlopige verdeling van de kosten van het herstelplan gaat ervan uit dat ongeveer 26,8 % ten laste van de Zuid-Limburgse gemeenten komt plus 300k frictiekosten in verband met het afstoten van Hai-5. Afgerond is het aandeel van de Zuid-Limburgse gemeenten in de financiële steun die wordt gevraagd voor het herstelplan € 3,8 mln.
Het is nog niet duidelijk wel deel van dit bedrag voor rekening van Eijsden-Margraten komt.
In de komende P&C rapportages zullen wij structureel terugkomen op deze financieel risico's.

Inkomsten uit beleggingen
De gemeente heeft een aantal deelnemingen, waarvan de aandelen in de BNG (Bank Nederlandse Gemeenten) en Enexis de belangrijkste deelnemingen met een hoog rendement zijn. De verwachte opbrengsten zijn begroot. 
 
Financiering
Financiering van het financieringstekort vindt plaats binnen de marges van de Wet Fido. Op dit moment is de korte rente hoger dan de lange rente en financieren we het financieringstekort met een mix van lang en kortlopende leningen. In de wet Fido zijn echter restricties opgenomen betreffende het aangaan van kortlopende leningen. In het verleden zijn hierin de volgende risico’s erkent:
De korte rente kan stijgen tot boven het niveau van de gehanteerde begrotingsrente;
De lange rente kan stijgen tot boven het niveau van de gehanteerde begrotingsrente;
De korte rente kan stijgen tot boven het niveau van de lange rente;
Voor zover zich één of meerdere van deze risico’s voor zouden doen, heeft dit een nadelig effect op het begrotingssaldo.

Open einde regelingen
Een open einde regeling is een regeling waarbij gerechtigden geld toekomt, zonder dat van te voren te overzien is wie van deze regeling in welke mate gebruik zullen gaan maken. In de begroting zijn hiervoor bedragen geraamd conform de opgaven van de instanties die belast zijn met de uitvoering van de regelingen. Enkele relevante open einde regelingen zijn:
•    Participatiewet;
•    GGD Zuid-Limburg;
•    Veiligheidsregio Zuid-Limburg;
•    Leerlingenvervoer en leerlingenplicht;
•    WMO;
•    Jeugd.
Daarnaast is de gemeente Eijsden-Margraten aangesloten bij nog een aantal Verbonden Partijen, zie paragraaf 6. Hierin is een bepaalde afhankelijkheid ontstaan. Bij stijgende kosten van een Verbonden Partij is er niet altijd de mogelijkheid om direct uit te stappen. De zeggenschap van de gemeente Eijsden-Margraten in de Verbonden Partijen was veelal beperkt.

B. Risico’s op eigendommen
Bouwgrondexploitatie
Voor een uitvoerige financiële analyse verwijzen we naar de paragraaf grondbeleid.
 
Planschadevergoedingen
Een planschadevergoeding is een vergoeding van de gemeente aan een derde voor schade geleden als gevolg van een planologische maatregel. De planschadevergoeding is, voor zover deze te verwachten was, opgenomen in de exploitatieopzet van betreffende uitbreidingslocatie dan wel bestemmingsplan.
 
Aansprakelijkheidsstellingen
De landelijke tendens is dat het aantal schadeclaims toeneemt. Als oorzaken kunnen worden genoemd het Nieuwe Burgerlijk Wetboek (invoering risico aansprakelijkheid), de Algemene Wet Bestuursrecht (aanzienlijke versterking van de positie van de burger ten opzichte van de overheid) en de toenemende mondigheid van de burgers. De risico’s op het gebied van aansprakelijkheidsstelling kunnen aanzienlijk zijn, zodat het van groot belang is om schadepreventief te werken. Een goed en regelmatig onderhoud van wegen, speeltoestellen etc. (de gemeente beschikt over beheers- c.q. onderhoudsprogramma’s), een klachtenlijn, het nauwkeurig naleven van procedures, adequate behandeling van ingediende bezwaarschriften etc. behoren in het kader van preventief werken tot de aandachtspunten. De gemeente is voor de wettelijke aansprakelijkheid en de bestuurdersaansprakelijkheid verzekerd. Wij kunnen echter niet uitsluiten dat, buiten het al bestaande eigen risico, de gemeente met claims krijgt te maken die niet via de verzekering zijn afgedekt.
 
Beheers- c.q. onderhoudsplannen
Om de risico’s op het gebied van onderhoud en beheer zoveel mogelijk in te perken is het noodzakelijk dat de gemeente beschikt over beheers- en onderhoudsplannen. Kortheidshalve wordt voor het inhoudelijke hieromtrent verwezen naar de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen.
 
Bodemverontreiniging
In onze gemeente is dit een risico dat niet geheel inzichtelijk is. De financiële gevolgen van bodemverontreiniging zijn niet in kaart te brengen en zullen als het zich voordoet van geval tot geval bekeken dienen te worden.

Energiekosten
Op dit moment is sprake van een nog zeer onzekere energiemarkt waardoor de energielasten lastig zijn in te schatten. 

C. risico's die samenhangen met de interne organisatie
In de vorm van zorgvuldige toepassing van de in de gemeentelijke organisatie ingebedde bedrijfsvoeringprocessen in zijn algemeenheid, interne controlemaatregelen in het bijzonder en de planning- en control cyclus zijn waarborgen aanwezig om eventuele calamiteiten (tijdig) zichtbaar en beheersbaar te houden. Dit betekent echter niet dat hierin geen risico’s worden gelopen.
Bij de bedrijfsvoering loopt onze gemeente diverse risico’s, hierbij denken wij aan de administratieve organisatie, automatisering (o.a. uitval van de computer), informatievoorziening, de interne controle en het personeelsbeleid. Te late of verkeerde informatieverstrekking, onvolkomenheden in zowel de administratieve organisatie als in de interne controle kunnen financiële consequenties hebben. De gemeente is tevens leverancier van heel veel informatie. Indien deze informatie onjuist is, is het risico aanwezig dat wij daarvoor aansprakelijk worden gesteld.
Het percentage ziekteverzuim 2023 is 6,5%.  Het ziekteverzuim daalt (van 7,3% in 2022 naar 6,5% in 2023).  Helaas zijn wij wederom geconfronteerd met een aantal langdurig zieken en dit veroorzaakt het grootste gedeelte van dit verzuim. Daarnaast zijn wij in 2023 in het begin van het jaar geconfronteerd met hogere cijfers, het vermoeden bestaat dat dit komt doordat medewerkers als gevolg van Corona eerder thuis blijven bij griep of verkoudheid om te voorkomen dat zij collega’s aansteken. Alle langdurig zieken zijn goed in beeld bij de leidinggevenden, het team hrm en de bedrijfsarts en er wordt nadrukkelijk effort gestoken in het terugbrengen van het ziekteverzuim en het goed opvangen van taken die door ziekte niet opgepakt worden. Immers, het risico is dat een toename van het ziekteverzuim leidt tot extra belasting bij zittende medewerkers met als gevolg een verhoogd risico op uitval van deze personen. 
De post ziek/piek/expertise ad. € 625.000 is niet voldoende gebleken en is met € 324.000 overschreden.  De overschrijding is grotendeels gedekt uit de onderuitputting staat B.

3. Het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico's
In 2013 heeft de raad de beleidsnota voor risicomanagement en weerstandsvermogen vastgesteld, waarin het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico’s is beschreven.
De benodigde weerstandscapaciteit kan bepaald worden op basis van de risico inventarisatie in relatie tot de in de beleidsnota vastgestelde gevolgmatrix en tolerantiematrix.
 
Hierbij is voorgesteld aan de tolerantiematrix onderstaand procentueel financieel risico te hangen:

Op basis van deze percentages kan het volgende financieel risico in kaart worden gebracht:

Op basis van bovenstaand overzicht en op basis van het weerstandsvermogen kan worden geconcludeerd dat de financiële positie van de gemeente Eijsden-Margraten  stabiel is. 2 van de 6 onderdelen bevinden zich in categorie A (minst risicovol), 2 onderdelen in de categorie B (medium risicovol) en 2 onderdelen in de categorie C (risicovol). Het weerstandsvermogen  van de gemeente Eijsden-Margraten is uitstekend.

Inleiding

In het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) staat dat de paragraaf over het onderhoud van kapitaalgoederen ten minste de volgende kapitaalgoederen bevat:

1. Wegen.
2. Verlichting.
3. Riolering.
4. Groen.
5. Gebouwen.

Van deze kapitaalgoederen is aangegeven:

1. Het beleidskader.
2. De uit het beleidskader voortvloeiende financiële consequenties.
3. De vertaling van de financiële consequenties.

Het beleid met betrekking tot het onderhoud van de kapitaalgoederen van Eijsden-Margraten is vastgelegd in een aantal vigerende beleidsnota’s:

•    Wegenbeleidsplan Eijsden-Margraten 2021-2024.
•    Gemeentelijke beleidsplan Verkeer en Vervoer 2021.
•    Beleidsplan Openbare Verlichting Eijsden-Margraten 2019-2026.
•    Waterprogramma Eijsden-Margraten 2023-2027.
•    Klimaatadaptatiestrategie Eijsden-Margraten 2023-2027.
•    Waterketenplan Maas en Mergelland 2022.
•    LandschapsOntwikkelingsPlan (LOP) Buitengewoon Eijsden 2013.

•    LandschapsOntwikkelingsPlan (LOP) Buitengewoon Margraten 2009.
•    Groenstructuurplan binnen de bebouwde kom Eijsden 2004.
•    Bomenbeleid Eijsden–Margraten 2015.
•    Bermenbeleid 2016-2026 Maaien wat moet, bloei waar mogelijk.
•    Groenbeleidsplan 2020.
•    Kadernota accommodatiebeleid 2017 (Sociaal Domein).

Toelichting
De onderhoudstoestand van de wegen is iets afgenomen terwijl het investeringsvolume van zowel wegen als riool nog niet is verbruikt. De oorzaak zit in het grote project van Cadier en Keer Noord. Betreffende wegen lopen mee in de inspecties van de wegen, terwijl deze wegen in de planning zijn voorzien voor rehabilitatie komende jaren. Dit geldt ook financieel. Zowel voor riool als voor wegen is de laatste jaren geld gereserveerd voor rehabilitatie van de wegen en het riool in Cadier en Keer, waar dit voorjaar is gestart met de werkzaamheden en conform planning loopt tot eind 2025. De financiele afrekening loopt daar uiteraard iets op achter.

Het wegenbeleidsplan Eijsden-Margraten 2021-2024 is door de raad vastgesteld op 14 februari 2022 aan de hand van de inspectie uit 2019 en de prijsindexcijfers van 2021. In deze beleidsperiode is een verhoging van het onderhoudsbudget voor wegen en voor vervangingen wegen in de begroting opgenomen. Met deze verhoging is de opgelopen achterstand op onderhoud op termijn ingelopen. Het budget van levensduurverlengend onderhoud is verhoogd naar € 1.750.000 en kent een afschrijvingstermijn van 25 jaar. Het investeringsbudget voor rehabilitaties is verhoogd naar € 3.530.000, mede gebaseerd op de areaaluitbreiding van de diverse bestemmingsplannen en kent een afschrijvingstermijn van 50 jaar. 

In 2023 is een nieuwe weginspectie uitgevoerd. Uit efficiency-oogpunt streven wij er naar werkzaamheden parallel te laten lopen met de uitvoering van het rioolbeheerprogramma. Om dit te bewerkstelligen wordt het onderhoudsprogramma ieder jaar geactualiseerd, zo ook in 2023.

Het gemeentelijke beleidsplan Verkeer en Vervoer is in december 2021 door de gemeenteraad vastgesteld. Maatregelen die hieruit voortkomen, zijn opgenomen in de meerjaren onderhouds- en investeringsprogramma’s ( MIP).

In 2023 hebben we onderzoek gedaan naar het parkeren- en circuleren van verkeer in de oude kern van Eijsden. We hebben een enquête gehouden onder de bevolking, we hebben gesprekken gevoerd met enkele groepen belanghebbenden om te polsen of er draagvlak is voor 1 van de 4 scenario's. Dit bleek helaas niet zo te zijn. Een van de partijen werkt op dit moment een alternatief uit. Gelet op de zorgvuldigheid in het proces hebben vanuit de participatiegedachte dit initiatief gestimuleerd.

De investeringsprojecten bestaan uit fases, namelijk:
1. Planvoorbereiding.
2. Uitvoering.
3. Nazorg.
4. Oplevering.

Door de fasering worden de kosten in meerdere opeenvolgende jaren geboekt. Dit heeft invloed op de kasstromen. De planvoorbereiding neemt vaak, gelet op de burgerparticipatie en de nodige onderzoeken die moeten plaatsvinden, veel tijd in beslag en kost relatief weinig geld, ongeveer 8-12% van het projectbudget. Terwijl de daadwerkelijke werkzaamheden vaak tussen de 3-4 maanden duren en ongeveer 80-90% van de projectkosten bedragen. De kasstromen van de projecten worden geoptimaliseerd en middels een liquiditeitenplanning bewaakt.

Voor 2023 zijn de volgende investeringen aan wegen gepland, uitgesplitst naar levensduurverlengend onderhoud met een afschrijvingstermijn van 25 jaar en naar rehabilitatie met een afschrijvingstermijn van 50 jaar: 

Op dit moment vindt de aanleg van het glasvezelnetwerk plaats. De planning van deze werkzaamheden kan invloed hebben op de planning van de LDV-projecten of de rehabilitatie van wegen. We willen voorkomen dat we een weg opknappen die enige tijd later weer opgebroken moet worden om glasvezel aan te brengen.

Naast het investeringswerk aan wegen, vindt groot asfaltonderhoud plaats op basis van 2 jaarlijkse inspecties, worden de wegen periodiek geveegd, wordt onkruid op verhardingen bestreden en worden jaarlijks - voor het winterseizoen - de wegmarkeringen vernieuwd op basis van een tweejaarlijkse inspectie.

Het onderhoud aan de wegen wordt conform het nieuwe wegenbeleidsplan uitgevoerd waardoor erop termijn geen achterstand meer is.  

3.1      Openbare verlichting

Het vigerende beleidsplan OVL 2013 t/m 2017 is verlopen maar de vastgestelde beleidskaders zijn nog steeds actueel en er is geen aanleiding deze te wijzigen. De raad is in 2018 geïnformeerd dat geen nieuw beleidsplan wordt voorgelegd en dat het college de vastgestelde beleidskaders hanteert om de openbare verlichting te onderhouden. Op 28 mei 2018 heeft het college het Uitvoeringsplan Openbare verlichting Eijsden-Margraten 2019-2026  vastgesteld. In het gemeentelijk milieubeleidsplan zijn de klimaat-doelstellingen uit het Energieakkoord opgenomen. Om deze doelstelling te halen is in 2017 het contract met onderhoudsaannemer vernieuwd met toevoeging van een financieel plan. Op basis van deze overeenkomst – light as a service (LAAS) - is een berekening gemaakt van de benodigde budgetten tijdens de contractduur. Deze budgetten zijn opgenomen in de begroting.

Op 14 februari 2023 heeft de raad ingestemd met het voorstel om alle conventionele armaturen te vervangen door LED-armaturen.  Het grootste gedeelte van de armaturen is in 2023 vervangen. In 2024 volgen nog enkele armaturen in de centra en oude dorpskernen en zullen de grondspots nog vervangen worden

Er is geen sprake van achterstallig onderhoud.

3.2      Riolering

Op  13 december 2022 is het waterprogramma gemeente Eijsden-Margraten 2023-2027 vastgesteld in de raad, evenals het Waterketenplan Maas & Mergelland en  de klimaatadaptatiestrategie 2023-2027. Uit efficiency -oogpunt streven we ernaar om de uitvoering van rioleringswerkzaamheden parallel te laten verlopen met de wegenwerkzaamheden. In 2023 heeft de aanbesteding plaatsgevonden van de werkzaamheden aan de riolering en de openbare ruimte in Cadier en Keer. We hebben de  hoofdpost van de telemetrie (een systeem dat de besturing van de pompen op afstand regelt) vervangen en is/wordt de blusvijver op het bedrijventerrein Aan de Fremme “waterdicht” gemaakt.

In 2023 hebben we te kampen gehad met een aantal wateroverlast momenten. Er zijn buien van 40 mm in 30 minuten over onze gemeenten getrokken, dit kan betiteld worden als een zeer extreme bui. Met name Breust-Eijsden, Mariadorp en de straten in het Brook in Gronsveld hebben veel wateroverlast in de woningen gehad. We hebben deze locaties onderzocht, maatregelen getroffen  of zijn nog een aantal scenario's aan het doorrekenen.

Eens per 10 jaar wordt het riool geïnspecteerd waarna onvolkomenheden en reparaties worden opgelost. Derhalve is er geen achterstallig onderhoud. Daarnaast zijn in 2023 de volgende onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd dan wel voorbereid:
•    Reiniging en inspecties van ongeveer 25 km riolen per jaar.
•    Onderhoudsbestek pompinstallaties.
•    Reiniging van 6.200 kolken en 200 zandvangers.
•    Renovatie pompinstallaties.
•    Voorbereiding en aanbesteding reparatiebestek 2023.
•    Relining riolering.
•    Vervanging riolering.

Het onderhoud voldoet aan het noodzakelijke niveau, er zijn geen achterstanden.

3.3      Groen

Voor het openbaar groen binnen de bebouwde kom zijn de volgende beleidsplannen actueel:

• Groenbeleidsplan 2020.
• Bomenbeleid gemeente Eijsden-Margraten 2015.
• Groenstructuurplan binnen de bebouwde kom Eijsden 2004.

Het groenbeleidsplan is in 2020 vastgesteld door de gemeenteraad. Dit beschrijft op welke wijze de gemeente haar openbaar groen wil ontwikkelen. Het vormt de basis voor het actualiseren van het groenbeheerplan. We onderhouden 15 ha. plantsoen, scheren 65 km hagen, onderhouden ruim 14.000 bomen en maaien 33 ha. gazons. 

Voor het landschap zijn de volgende beleidsplannen actueel:
* Bomenbeleid gemeente Eijsden-Margraten 2015.
* Bermenbeleid 2016-2026 : maaien wat moet, bloei waar mogelijk.
* Landschapsontwikkelingsplannen (LOP) Buitengewoon Margraten en Buitengewoon Eijsden.
* Gemeentelijk Kwaliteitsmenu Eijsden-Margraten 2013.
* Middenterras.

Op 5 februari 2013 heeft de raad het landschapsontwikkelingsplan Buitengewoon Eijsden vastgesteld. We beschikken over een landschappelijke visie voor het gehele buitengebied van de gemeente Eijsden-Margraten. 

Het onderhoud van openbaar groen en landschap is uitgevoerd conform de beleidsplannen en derhalve is er geen achterstallig onderhoud.

3.4      Gebouwen

De gemeente heeft 40 gebouwen in eigendom waarvoor ze ook het beheer uitvoert :  schoolgebouwen, sportaccommodaties (binnen- en buitensport), gebouwen voor de gemeentelijk bedrijfsvoering, voor de huisvesting van statushouders en voor enkele overige, vaak sociaal-maatschappelijke, doeleinden. In de vastgestelde kadernotitie accommodatiebeleid 2017 is bepaald dat vitale verenigingen een essentiële rol spelen in de leefbaarheid en de sociale cohesie in de kernen en dat de huisvestiging hiervan gefaciliteerd dient te worden.

Het benodigde onderhoud aan gemeentelijke gebouwen leggen we vast in een meerjarig onderhoudsplan. Dit vormt de onderlegger van het werkplan dat jaarlijks is uitgevoerd. Het doel van onderhoud is de instandhouding van de gemeentelijke gebouwen op een afdoende kwalitatief niveau voor het gebruiksdoel waarvoor deze voorzieningen zijn gerealiseerd.

Middels inspecties en voortschrijdend inzicht wordt het meerjarig onderhoudsplan jaarlijks geactualiseerd. In een werk(plan) is bepaald welke werkzaamheden daadwerkelijk tot uitvoering worden gebracht in enig jaar. Van dit werkplan maken o.a. de volgende onderdelen deel uit:

• het benodigde jaarlijkse reguliere service-onderhoud;
• het (niet) planbare correctieve onderhoud zoals :
  • buitenschilderwerk ;
  • noodzakelijke reparaties aan deuren en kozijnen, dakbedekkingen en technische installaties, maar vooral het (groot) vervangingsonderhoud aan dakbedekkingen,  gevels, technische installaties en (sport)vloerafwerkingen en
• kleine aanpassingen uit veiligheidsoverwegingen. 

Voor de instandhouding van gemeentelijke gebouwen is de voorziening onderhoud gemeente gebouwen gevormd. De onderhoudsuitgaven worden ten laste van deze voorziening geboekt. Er is geen sprake van achterstallig onderhoud. 

In het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten staat dat de paragraaf over de financiering in ieder geval het beleid ten aanzien van het risicobeheer van de financieringsportefeuille bevat.
 
Treasuryfunctie
De gemeentelijke treasuryfunctie heeft als doel het financieren van het gemeentelijk beleid (zorgen voor tijdige beschikbaarheid van voldoende geldmiddelen) en het uitzetten van de overtollige geldmiddelen. De risico’s en kosten worden daarbij geminimaliseerd en het renteresultaat geoptimaliseerd. De functie wordt uitgevoerd binnen de normen van de Wet FIDO, de ministeriële regeling Ruddo en het Treasurystatuut 2017 Eijsden-Margraten.
 
Financieringsbeleid
De gemeente zet de overtollige geldmiddelen uit bij de Nederlandse Staat (schatkistbankieren). Om het renteresultaat te optimaliseren wordt financiering met externe middelen beperkt door eerst de eigen liquide financieringsmiddelen te gebruiken. Als deze laatste ontoereikend zijn kunnen er externe middelen worden aangetrokken.

Algemene interne en externe ontwikkelingen

Algemene rente ontwikkelingen

Onze gemeente heeft per 31 december 2023 in totaal 13 langlopende leningen met een openstaand saldo van € 78,39 miljoen. Het gewogen gemiddelde rentepercentage van de leningenportefeuille bedraagt 1,38%. 

Om het renterisico op de vlottende schuld te beperken, hanteren we een kasgeldlimiet. Als grondslag van de wettelijk toegestane omvang van de kasgeldlimiet houden we de omvang van de jaarbegroting per 1 januari voor het gehele begrotingsjaar aan, vermenigvuldigd met het percentage dat bij ministeriële regeling is vastgesteld. Dit betekent dat de korte schuld  maximaal 8,5% van het begrotingstotaal mag bedragen. De korte schuld bestaat uit de opgenomen gelden met een oorspronkelijke rente-typische looptijd korter dan één jaar plus de schuld in rekening-courant en is bedoeld voor het financieren van lopende uitgaven.

Om de renterisico’s op de vaste schuld te beheersen, dienen de gemeenten te voldoen aan de renterisiconorm. Hiervoor moeten we het renterisico dat we op de vaste schuld lopen berekenen. De definitie van het renterisico op de vaste schuld is: de mate waarin het saldo van rentelasten en rentebaten van een gemeente verandert door wijzigingen in het rentepercentage op leningen en uitzettingen met een oorspronkelijke rente-typische looptijd van één jaar of langer.

De uitkomst van de berekening van het renterisico op de vaste schuld dient getoetst te worden aan de renterisiconorm. De renterisiconorm houdt in, dat de jaarlijks verplichte aflossingen en de renteherzieningen niet meer mogen bedragen dan 20% van het begrotingstotaal. Concreet houdt dit in dat de gemeente ervoor moet zorgen dat in enig jaar niet meer dan 20% van de begrotingsomvang moet worden geherfinancierd. De norm is ingesteld om door een spreiding in looptijden van leningen een stabiele rentelast te bewerkstelligen.

Uit onderstaand overzicht kan worden afgeleid dat zowel in 2022 als in 2023 sprake was van ruimte onder de renterisiconorm.

Liquiditeiten

Liquiditeitenplanning

Het liquiditeitsrisico wordt door de gemeente Eijsden-Margraten beperkt door een stringente korte termijn liquiditeitenplanning.

Kaderstellende documenten

•  Treasurystatuut 2023 Eijsden-Margraten

5.1. Algemeen

Om de ambities van het gemeentebestuur te realiseren investeren we in mensen en middelen. De paragraaf bedrijfsvoering schetst de manier waarop de organisatie hier invulling aan geeft en welke instrumenten hiervoor nodig zijn. 

Bedrijfsvoering van de organisatie is het domein en de verantwoordelijkheid van het college. Het college informeert de raad hierover via de paragraaf Bedrijfsvoering in de begroting en de jaarrekening. Deze paragraaf beschrijft op hoofdlijnen de ontwikkelingen in de bedrijfsvoering die in 2023 aan de orde zijn geweest.

5.2. Organisatie in ontwikkeling
In 2023 bouwden we voort op de reeds ingezette lijnen die ondersteund worden in het Bestuursakkoord 2022-2026.  De acties die voor 2023 op de agenda stonden waren:

Organiseren van slagkracht door:  Verstevigen van HRM, PC cyclus stroomlijnen Bedrijfsvoeringsprocessen inwonergericht en rechtmatig in te richten, Communicatie- en informatievoorziening optimaliseren, Doorvertalen besturingsfilosofie naar besturingsmodel.

Resultaatgerichtheid: Sturen op en monitoren van resultaten bestuursakkoord, Sturen op en monitoren van resultaten dienstverlening, Verankeren participatie- en dienstverleningsvisie in lijn van bestuursakkoord.

Veerkracht en wendbaarheid: Ontwikkelkracht van teams in beeld brengen en doorvertalen naar ontwikkelplannen per domein, Teamcoaching, Organisatiebrede TOEM ontwikkeldagen.

Vitaliteit: Plan uitwerken duurzame inzetbaarheid, Pilot trainingen advieskracht verbreden naar alle adviseur, Trainingen persoonlijk leiderschap.

5.2.1. organisatie- ontwikkeltraject

In 2021 zijn we gestart met het organisatieontwikkeltraject TOEM: Toekomstbestendige Organisatie Eijsden-Margraten. In 2023 is de onderliggende missie, in overleg met de medewerkers, aangescherpt in ‘’Dicht bij het leven, vanuit het hart´ Dicht bij mensen’’. Centraal binnen TOEM staat dat middels het principe van zelforganisatie de organisatie inspeelt op wat de samenleving van ons vraagt, focus legt op het verbeteren van de dienstverlening, met een bedrijfsvoering die dat ondersteunt en een samenspel tussen mensen (bestuurders en ambtenaren) die dat mogelijk maakt. 

In 2023 is vanuit het MT de focus gelegd op werving en selectie; invullen van vacatures, het beter zichtbaar maken van vacatures en het instroomproces van nieuwe medewerkers adequaat inrichten.

Er werd in 2023 verder geïnvesteerd in diverse teams, kleine resultaatgerichte eenheden, die samenwerken aan een opgave of reguliere dienstverlening. En die inspelen op ontwikkelingen en vraagstukken in de samenleving, waarbij de uitgangspunten van de dienstverleningsvisie en het Bestuursakkoord 2022-2026 een belangrijke basis vormen. Er ontstond in 2023 draagvlak voor een andere toekomstbestendige - manier van organiseren, waarbij de opgave centraal staat. De eerste stappen om dit opgavegericht werken verder te verdiepen zijn in 2023 gezet.

De training advieskracht werd verder uitgerold en de nieuwe training persoonlijk leiderschap werd als pilot opgestart. De focus van de trainingen advieskracht ligt op het sterker maken van onze adviseurs zodat het samenspel tussen college en ambtelijke organisatie beter wordt vormgegeven, en uiteraard inhoudelijk sterker beleid oplevert. In de organisatie ontstond bij de medewerkers die niet een adviseursrol vervullen een behoefte aan training waarbij de focus hier met name ligt op het sterker maken van het eigen functioneren waardoor de dienstverlening wordt verbeterd. Deze pilot is opgestart en zal in 2024 worden geëvalueerd.

In 2023 werd een nieuwe organisatiestructuur gepresenteerd. Met name de constatering dat de span of attention van onze leidinggevenden te groot was geworden waardoor onze medewerkers niet de aandacht kunnen krijgen die zij verdienen lag hieraan ten grondslag. Er werd besloten om een nieuwe functie Teamregisseur te introduceren. Dit is een hiërarchische leidinggevende met name bij de uitvoeringsteams. De werving is eind 2023 opgestart.  Door deze uitbreiding van het leidinggevende kader wordt de span of attention van leidinggevenden kleiner en kan meer aandacht worden gegeven aan onze medewerkers wat  past bij het binden, boeien en waarderen van ons personeel.

5.2.2. duurzame inzetbaarheid van medewerkers 

Het hoge ziekteverzuim (9% in 2019) is door verschillende interventies naar een gemiddeld niveau gedaald (5,6% eind 2021, in juli 2022 6,1%).  Helaas begonnen we 2023 met een hoger verzuimpercentage. Corona heeft het verzuimgedrag behoorlijk veranderd. Tegenwoordig blijven we met een snotneus thuis, uit bescherming voor collega’s. Dat was pre-corona anders. Maar de mogelijkheden om je werk plaats- en tijdonafhankelijk uit te voeren zijn – dankzij de lockdowns en de mogelijkheid om digitaal te vergaderen – ook substantieel vergroot. Met de nieuwe bedrijfsarts en gerichte inzet vanuit het management blijven we focus houden op het voorkomen en  beheersbaar houden van verzuim. Uiteindelijk eindigden we in 2023 met een gemiddelde van 6,5%.

In een wereld waarin de uitvoering onder druk staat en de arbeidsmarktkrapte steeds bepalender wordt, is investeren in het binden en boeien van zittende medewerkers alsmede het investeren in duurzame inzetbaarheid een must. Ook in dat licht investeerden we in 2023 in individuen, teams en organisatie  als geheel.  

Duurzame inzetbaarheid is het vermogen om nu en in de toekomst op een gezonde, productieve, betekenisgevende manier deel te nemen aan het arbeidsproces in een werkomgeving die daarvoor optimale mogelijkheden biedt. Met het oog op de personeelstekorten is investeren in duurzame inzetbaarheid noodzakelijker dan ooit.  Ook de CAO gemeenten heeft dit onderkend en het opzetten van een vitaliteitsbeleid is onderdeel geworden van de CAO. Doordat de focus in 2023 is komen te liggen op werving en selectie is het aspect vitaliteitsbeleid in 2023 nog niet opgepakt. 

5.2.3. arbeidsmarkt

De grote uitdaging van 2023 was het invullen van veel vacatures in een tijd dat er sprake was van arbeidsmarktkrapte.  Met name in de fysieke hoek is de vraag naar personeel vanuit de overheid en het bedrijfsleven zo groot dat we de plekken niet of moeizaam ingevuld krijgen. Een neveneffect  van deze grote vraag naar personeel is een grotere mobiliteit. Daar waar medewerkers in het verleden een leven lang bij dezelfde werkgever bleven, worden ze nu verleid tot een loopbaanstap buiten de deur. Op zichzelf is daar niets mis mee, het heeft wel een vertragend effect op de dienstverlening en de productiviteit, zelfs als er direct een vacature kan worden ingevuld. Er is altijd een ‘gat’ van minimaal 2 maanden bij de overgang van vertrek naar inwerken en in de tussentijd vangen collega’s het werk op. Draaglast (de belasting) en draagkracht (de belastbaarheid) raken dan (verder) uit balans. Wij waarschuwden er voor dat dit mechanisme uiteindelijk te merken zal zijn in de kwaliteit of snelheid van onze dienstverlening.

In 2023 hebben wij een aanvalsplan uitgewerkt worden rondom werving van personeel zodat wij konden inspelen op de marktomstandigheden.  Er is gekozen om een recruiter in te huren die heeft ondersteund bij het verbeteren van ons wervingsproces. De vacatureteksten zijn verbeterd en onze zichtbaarheid met name op social media is vergroot.  Dit leidde er toe dat de gewenste uitbreiding is gerealiseerd. De ambtelijke organisatie startte op 1 januari 2023 met 156,1 Fte bezetting en eindigde op 31 december 2023 met 174,48 Fte. Er stroomden 23 medewerkers uit en 40 medewerkers in. De focus die werd aangebracht op deze omvangrijke taak heeft geleidt tot dit mooie resultaat in een moeilijke arbeidsmarkt.  In Q4 is een trainee gestart met het opstellen van een onboardingsprogramma voor nieuwe medewerkers. Tevens is gestart met het vervaardigen van een wervingsfilmpje om nieuwe medewerkers aan te trekken.

5.2.4. vast personeel op cruciale functies

De formatie van de organisatie beweegt mee met de ambities van het bestuur. Het invullen van de extra capaciteit die in de begroting 2023 - 2026 is opgenomen, was op onderdelen een grote uitdaging. Zeker in het fysieke domein. En het is duidelijk dat invulling van vacatures niet altijd gerealiseerd kon worden. Ter overbrugging moest helaas vaak gebruik gemaakt worden van inhuur. Waarbij de aantekening hoort dat wij blijven streven naar vast personeel zeker op cruciale beleids-, uitvoerings- en leidinggevende functies.  Dat geeft rust en stabiliteit in een dynamisch en complex speelveld. Wij blijven sturen op de afbouw van inhuur en in 2023 is hiertoe ook een werkproces uitgewerkt en geïmplementeerd dat zorgt voor meer controle en sturing op de inhuur. 

Er kunnen valide redenen zijn voor inhuur van tijdelijk personeel, zoals bij ziektevervanging, piek-werkzaamheden of specifieke expertise of omdat een vacature niet direct ingevuld kan worden terwijl het werk er wel is.

5.2.5  vernieuwen democratische cultuur

In januari 2023 is een bijeenkomst geweest van raad, college en ambtelijke organisatie waarin gepolst is wat de actualiteitswaarde van de aanbevelingen van Necker is.  Nadien heeft de portefeuillehouder de raad geïnformeerd over de opbrengsten van deze bijeenkomst. Voor wat betreft het vervolgtraject is gewacht, gezien de komst van de nieuwe burgemeester en de tijd die nodig is om zich een beeld te vormen van de gemeente. Eind 2023 zijn de eerste gedachten gevormd om in 2024 te komen tot een midterm tweedaagse voor de raad. 

Geïnvesteerd is in het versterken van de relatie met de inwoners via de lijn van dienstverlening, communicatie en participatie. De website is vernieuwd en omgevormd naar een klantgericht digitaal dienstverleningskanaal.  Tevens is de communicatie over de raad(svergadering) uitgebreid. Voorafgaand aan de vergadering wordt ‘In voorraad’ gepubliceerd waarbij enkele agendapunten worden toegelicht en na afloop ‘Raad en daad’ waarin teruggeblikt wordt op de vergadering. Dit door een externe schrijver. De terugblik van de fracties op de vergadering is daarmee vervallen. 

De communicatie is tevens versterkt door het in beeld en geluid uitzenden van raads- en dialoogvergaderingen. Begonnen in de Coronatijd is vanaf februari 2023 sprake van vaste camera’s in de raadzaal en het dus standaard uitzenden met beeld en geluid van de vergaderingen. 

Daarnaast zijn in 2023 een 50-tal specifieke klantprocessen in de organisatie geïmplementeerd t.b.v. digitale afhandeling. In samenhang met de invoering van de Omgevingswet heeft in het VTH-domein een herontwerp van onze dienstverleningsprocessen plaatsgevonden. Ook in het sociaal domein is hier een start mee gemaakt. Met de komst van een adviseur burgerparticipatie in de 2e helft van het jaar wordt het aspect burgerparticipatie de komende periode verder opgepakt. Daarnaast is – in samenspraak met de burgerredactieraad - geïnvesteerd in de communicatie richting de inwoners, in correspondentie, weekblad de Etalage en via social media.   

5.3      I&A (informatie & automatisering) 

De maatschappij ontwikkelt zich in de richting van een informatiesamenleving en vraagt steeds meer dat onze informatie snel, accuraat en digitaal beschikbaar is. Het afgelopen jaar heeft onze informatievoorziening meebewogen met de ontwikkelingen binnen die informatiesamenleving. Dit mede onder invloed van nieuwe wet- en regelgeving. Hierover hebben wij in onze meerjaren investeringsagenda afspraken gemaakt. Die investeringsagenda combineert bestuurlijke ambities met noodzakelijke vernieuwingen en nieuwe kaders die voortvloeien uit wet- en regelgeving. De voortgang in 2023 heeft ertoe geleid dat de organisatie op koers ligt ten aanzien van deze agenda.
De voornaamste ontwikkelingen die in 2023 zijn opgepakt:

• De ontwikkeling van een nieuwe website. De bestuurlijke doelstelling rondom het thema dienstverlening vormde de grondlegger voor de vernieuwde website. Bij de ontwikkeling hiervan zijn tevens de wettelijke kaders uit de Wet Modernisering elektronisch Bestuurlijk Verkeer (WMEBV) gevolgd. Door de WMEBV krijgen burgers en ondernemers het recht om digitaal met de overheid te communiceren.
• Het gereedmaken van onze informatievoorziening voor de Omgevingswet. Ten behoeve van de ingang van de Omgevingswet is een optimalisatieslag doorgevoerd in de uitvoeringsprocessen en de bijhorende systemen. Een belangrijk onderdeel hiervan was de invoering van een nieuw informatiesysteem. Deze vernieuwing is in samenwerking met een groot aantal Limburgse gemeenten gerealiseerd. 
• Opstarten vernieuwing informatievoorziening sociaal domein. Wegens tekortkomingen in het informatiesysteem voor het sociaal domein en de bijbehorende dienstverlening door de leverancier is in 2023 de overeenkomst met de leverancier ontbonden. Op basis van een aanbesteding is een vernieuwingsslag opgestart. 
• In het kader van een duurzame digitale archivering is in 2023 een verdere verkenning uitgevoerd over het mogelijk toetreden tot de gemeenschappelijke regeling Historisch Centrum Limburg. Wegens vertraging van de verwachte inwerkingtreding van de nieuwe archiefwet is de onderhandelingsfase uitgesteld naar 2024-2025. 

Wet Open Overheid
In 2023 is verder uitvoering gegeven aan de eerste fase van de WOO, die betrekking heeft op: algemeen bindende voorschriften en overige besluiten van algemene strekking. Tevens worden verslagen van college en raad gepubliceerd. Daarnaast zijn wij aangesloten op het landelijke publicatieplatform WOO-index, als vervanger van PLOOI. Ten behoeve van de verdere implementatie hebben wij de landelijke ontwikkelingen rondom de WOO en een eventuele tranche 2 nauwgezet gevolgd. Gebleken is dat in 2023 de landelijke doorontwikkeling deels is opgeschort. Hierdoor zijn wij in afwachting van de verdere implementatiestrategie vanuit de Rijksoverheid.

Informatiebeveiliging
Gemeenten zijn net als andere organisaties uitermate kwetsbaar als het gaat om hun (digitale) dienstverlening. Deze kwetsbaarheid wordt versterkt doordat gemeenten bronhouder en bewerker zijn van veel privacygevoelige informatie. Het is dus van belang om privacybescherming en informatiebeveiliging goed op orde te hebben. De informatiebeveiliging binnen onze gemeente wordt geborgd vanuit de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO). Het principe van de BIO is dat het gemeentebestuur op basis van risico-inventarisaties afgewogen keuzes maakt over informatiebeveiliging. Daarnaast beschrijft de BIO een aantal normen die voor iedere gemeente als verplichting gelden. Jaarlijks wordt gewerkt aan verbetering van de informatiebeveiliging. Hierover wordt ook voor 2023 horizontale verantwoording (naar de gemeenteraad) en verticale verantwoording (naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken)  afgelegd. 
Beoordeling van een onafhankelijk IT-auditer heeft uitgewezen dat onze gemeente over 2023 in control is op het vlak van informatiebeveiliging. Dit met inachtneming van een aandachtspunt op het vlak van leveranciersmanagement, dat in 2024 wordt geadresseerd. 

Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)
Gemeenten moeten sinds 2018 voldoen aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) deze stelt eisen met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens en de bescherming van de privacy van burgers en medewerkers. Onze gemeente waarborgt dit onder andere door actief en structureel met een team, privacy gerelateerde vraagstukken en werkzaamheden, op te pakken. Bewust omgaan, met informatie door medewerkers is essentieel om privacy van de burgers en medewerkers te respecteren. In 2023 zijn medewerkers, via meerdere kanalen bewust gemaakt in de omgang met en bescherming van persoonsgegevens. Er is een verbeterplan opgesteld naar aanleiding van de externe audit Wet politiegegevens (Wpg) waarmee de organisatie aan de slag is gegaan in afstemming met de AVG activiteiten.

Budgethoudersregeling 2020.
Algemene Verordening Gegevensbescherming.
Mandaat en machtigingsregeling tweede wijziging Eijsden-Margraten 2017.
Verordening op de elektronische bekendmaking en kennisgeving Eijsden-Margraten.
Communicatiebeleid 2012-2016.
Aanbestedingsbeleid 2016.

De gemeente Eijsden-Margraten heeft bestuurlijke en/of financiële belangen in een aantal verbonden partijen, waaronder gemeenschappelijke regelingen en vennootschappen.

Een verbonden partij is een derde rechtspersoon, waarin de gemeente een bestuurlijk en een financieel belang heeft. Onder bestuurlijk belang wordt verstaan: een zetel in het bestuur van een verbonden partij of het hebben van stemrecht. Met een financieel belang wordt bedoeld dat de gemeente middelen ter beschikking heeft gesteld die ze kwijt is in geval van faillissement van de betreffende rechtspersoon en/of als de gemeente aangesproken kan worden door derden ingeval van financiële problemen bij de verbonden partij.

Deze verbonden partijen voeren beleid uit voor de gemeente. Uiteraard behoudt de gemeente Eijsden-Margraten beleidsmatige en financiële verantwoordelijkheden ten aanzien van deze partijen.

In de Nota Verbonden Partijen wordt het door de gemeente Eijsden-Margraten gevoerde beleid inzichtelijk gemaakt. Ook wordt ingegaan op de begrippen en juridische kaders waaraan verbonden partijen moeten voldoen.

De uitgangspunten voor deelname in een verbonden partij zijn uitvoerig vastgelegd in de Nota Verbonden Partijen. Belangrijke uitgangspunten zijn:

• De gemeente participeert alleen in derde partij (verbonden partij) indien daarmee publiek belang gediend wordt.
• De financiële gevolgen en mogelijke risico’s van deelname in een verbonden partij dienen inzichtelijk te worden gemaakt.

Voor meer inhoudelijke informatie wordt verwezen naar deze nota.

Onderstaande tabel toont de begrote bijdragen voor 2023 van de gemeente Eijsden-Margraten per verbonden partij.

In het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten staat dat de paragraaf over het grondbeleid ten minste bevat:

a.       Een visie op het grondbeleid in relatie tot de realisatie van de doelstellingen van de programma's die zijn opgenomen in de begroting.

b.       Een aanduiding van de wijze waarop de gemeente het grondbeleid uitvoert.

c.       Een actuele prognose van de te verwachten resultaten van de totale grondexploitatie.

d.       Een onderbouwing van de geraamde winstneming.

e.       De beleidsuitgangspunten omtrent de reserves voor grondzaken in relatie tot de risico's van de grondzaken.

Een visie op het grondbeleid

Eind 2012 heeft de raad de Nota grondbeleid gemeente Eijsden-Margraten 2012 vastgesteld. Daarbij werd gekozen voor een vorm van situatief grondbeleid: per situatie beoordelen we of we een actieve grondexploitatie voeren, een faciliterende rol vervullen, dan wel een vorm van publiek-private samenwerking aangaan. Daarbij hanteren we het uitgangspunt van faciliterend grondbeleid, tenzij zich bijzondere omstandigheden (verwachte winst en/of maatschappelijk nut) voordoen waardoor actief grondbeleid meer voor de hand ligt.

Een andere in dit kader relevante ontwikkeling doet zich voor ten aanzien van het gemeentelijk (vastgoed)eigendom. Soms verliezen gemeentelijke gebouwen hun (veelal maatschappelijke) functie en komen dientengevolge leeg te staan. Als dergelijke gebouwen geen strategisch nut meer hebben, komen zij voor verkoop in aanmerking. Als een pand te lang leeg staat, al dan niet in leegstandsbeheer, dan is dat nadelig voor de staat van het gebouw en voor de vitaliteit van de leefomgeving (vaak een dorpskern). Aandachtspunt is dan ook om leegstandssituaties te voorkomen, en tijdig over alternatieve bestemmingen na te denken.

Volledigheidshalve wordt in dit kader op deze plaats tevens verwezen naar de paragrafen “Weerstandsvermogen” en “Onderhoud kapitaalgoederen”.

Een aanduiding van de wijze waarop de gemeente het grondbeleid uitvoert

In het kader van het dualisme is het college van burgemeester en wethouders bevoegd tot het doen van grondaankopen. Grondtransacties kunnen plaatsvinden op basis van door de raad beschikbaar gestelde middelen. Dit kan via een afzonderlijk werkkrediet bestemd voor aankopen, of via een vastgestelde exploitatie-opzet.

Van enkele lopende bestemmingsplannen zijn exploitatie-opzetten vastgesteld, dan wel middels separate raadsbesluiten specifieke financiële randkaders vastgesteld. In deze exploitatie-opzetten, respectievelijk randkaders, is voorzien in de eventueel noodzakelijke aankoop van gronden, alsook in aanleg van infrastructurele voorzieningen, uitvoering van benodigde onderzoeken (bodem, archeologie, civieltechnisch onderzoek etc.) en eventuele advieskosten.

Bij aankopen c.q. bekostiging van haalbaarheidsonderzoeken inzake locaties waarvoor géén exploitatie- opzetten, dan wel specifieke financiële randkaders zijn vastgesteld, dient door de raad een apart krediet beschikbaar te worden gesteld.

Prognose resultaten / onderbouwing winstneming / Reserves en voorzieningen, risico’s

De opbouw van dit onderdeel is als volgt:
- Doorkijk van de gemeentelijke grondexploitaties.
- Doorkijk van de projecten.
- Financieel kader.

Doorkijk gemeentelijke grondexploitaties
Onderstaand volgt eerst een verloopoverzicht van de geprognosticeerde boekwaarden van de bestemmingsplannen die per ultimo 2023 / begin 2024 in exploitatie zijn. Tevens is voor de betreffende plannen het te verwachten saldo en het vermoedelijke jaar van realisatie aangegeven.

Het totaal te verwachten saldo is inclusief de reeds genomen winsten als gevolg van de toegepaste POC-methode:
a. Karreweg fase 2 : € 98.600 (2022) en
b. Mheerderweg : € 34.600 waarvan € 29.000 in 2022 en € 5.600 in 2023.

Het meerjarig verloop in boekwaarden is gebaseerd op de feitelijk gerealiseerde boekwaarden per 31 december 2022 (onder aftrek van voorzieningen voor oninbare verliezen), (bijgestelde) begrotingscijfers voor het boekjaar 2023, en aangevuld met de in de voorliggende meerjarenbegroting 2024-2027 geraamde gelden voor de aankoop van gronden, aanleg van infrastructurele voorzieningen, uitvoering van benodigde onderzoeken (bodem, archeologie, civieltechnisch onderzoek, etc.) en eventuele advieskosten.

Hierbij dient in zijn algemeenheid vermeld te worden dat:

• Indien de betreffende locaties (versneld) tussentijds in exploitatie worden genomen er significante wijzigingen in de boekwaarden op kunnen treden als gevolg van verkooptransacties, kosten verbonden aan uitvoering, en het rente-effect over de aanwezige boekwaarden.
• Indien de betreffende locaties vertraagd in exploitatie worden genomen – c.q. als “warme grond” worden aangehouden – dienen de kapitaallasten over de boekwaarden van betreffende gronden ten laste van het begrotingssaldo en / of reserves gebracht te worden (in plaats van jaarlijkse bijschrijving op de aanwezige boekwaarden).
• Indien de betreffende locaties naar verwachting niet meer (of slechts gedeeltelijk) in exploitatie worden genomen, dient op het moment van constatering ter grootte van de op dat moment aanwezige boekwaarde (gedeeltelijk) een voorziening te worden gevormd ten laste van het begrotingssaldo en / of reserves.

Actief Grondbeleid

Sint Geertruid - Karreweg fase 2
Op 14 juli 2020 is de grondexploitatie vastgesteld voor het woningbouwplan Karreweg fase II in Sint Geertruid. Dit woningbouwplan voorziet in de bouw van 19 woningen bestaande uit 2 vrije bouwkavels, 4 levensloopbestendige woningen, 5 woningen in de sociale huursector en 8
starterswoningen. De 4 levensloopbestendige woningen en de 8 starterswoningen worden middels CPO gerealiseerd. In 2021 is het wijzigingsplan afgerond en het plan bouwrijp gemaakt en is gestart met de uitgifte van de kavels. In 2022 zijn 16 kavels verkocht en in eigendom overgedragen.   De resterende 3 kavels worden naar verwachting verkocht in 2024.  Begin 2024 is gestart met het woonrijp maken van het plan, waarna het plan gereed is.

Fase 3
Fase 3 in Sint Geertruid betreft een perceel dat binnen het  bestemmingsplan van Karreweg fase 2  reeds een woonbestemming had, maar geen bouwtitel. Voor de realisatie van 3 sociale huurwoningen is voor dit perceel een wijzigingsplan vastgesteld.   Naar verwachting wordt in de eerste helft van 2024 de grond in erfpacht overgedragen aan een woningcorporatie en wordt uiterlijk 1 september 2024 gestart met de bouw. 

Banholt – Mheerderweg Noord
Op 6 mei 2020 is de grondexploitatie vastgesteld voor het woningbouwplan Mheerderweg-Noord in Banholt. Dit woningbouwplan voorziet in de bouw van 19 woningen bestaande uit 3 vrije bouwkavels, 5 levensloopbestendige woningen, 5 woningen in de sociale huursector en 6 starterswoningen. De 5 levensloopbestendige woningen en de 6 starterswoningen zijn middels CPO in de markt gezet. In 2021 is het plan bouwrijp gemaakt en is gestart met de uitgifte van de kavels. In 2022 zijn 18 kavels verkocht en in eigendom overgedragen.  In 2023 is de laatste kavel in het plan verkocht en in eigendom overgedragen.  Begin 2024 is gestart met het woonrijp maken van het plan, waarna het plan gereed is.

Fase 2 
Fase 2 betreft een perceel dat binnen het plan Mheerderweg-Noord was aangemerkt voor de realisatie van tijdelijke woningen.  Het college van B&W heeft besloten om het plan in te vullen met 4 permanente sociale huurwoningen. Binnen het bestaande bestemming kan op dit perceel rechtstreeks gebouwd worden. Naar verwachting wordt in de eerste helft van 2024 de grond in erfpacht overgedragen aan een woningcorporatie en wordt uiterlijk 1 september 2024 gestart met de bouw. 

Grondexploitaties in voorbereiding 

In 2023 zijn de voorbereidende werkzaamheden voor 2 nieuwe grexen : Parrestraat Oost-Maarland en Op 't Hövelke Mheer gecontinueerd.

Parrestraat Oost-Maarland
Op 13 december 2022 heeft de raad tijdens een besloten raadsvergadering als richting meegegeven om te verkennen of het mogelijk is om met de 4 grondeigenaren (incl. gemeente) die binnen het plangebied eigendom hebben, een zo groot mogelijk gebied tot ontwikkeling te brengen. Dit is een lang proces gebleken (circa 1 jaar). Inmiddels heeft de gemeente met 2 van de 3 grondeigenaren koopovereenkomsten afgesloten waardoor zij over het zuidelijk deel van het plangebied kan beschikken. Met grondeigenaar van het noordelijk plangebied is het niet mogelijk gebleken om een koopovereenkomst of  samenwerking aan te gaan. Door spuitcirkels van deze grondeigenaar op het eigendom van de gemeente, kan dit  eigendom op dit moment niet volledig worden ontwikkeld. Op 19 maart 2024 jl. heeft het college daarom besloten om nu door te zetten met een eerste fase van de ontwikkeling (woningbouw langs de Pastoor Rosierstraat). Deze fase is het minst gevoelig is voor invloeden van derden, is daarmee ook relatief snel te realiseren, voorziet daarnaast ruimschoots in de woningbehoefte van Oost-Maarland (naar verwachting 27-29 woningen) en blokkeert een mogelijk vervolgfase niet. Daarmee is dit de snelste en best haalbare variant op dit moment. Het streven is om het omgevingsplan in december 2024 ter vaststelling aan de raad voor te leggen.

Op 't Hövelke Mheer
Op 13 december 2022 heeft de raad vooralsnog aangegeven niet verder te willen met de grote ontwikkellocatie in Mheer en in plaats daarvan kleinere alternatieve locaties te willen onderzoeken. Inmiddels zijn er 2 potentiële woningbouwlocaties die onderzocht worden. De eerste locatie betreft een perceel aan de Michiels van Kessenichstraat.  Op dit moment wordt er in overleg met de dorpsbouwmeester een schetsmatig plan opgesteld voor deze locatie (circa 4-6 woningen). Aan de hand van deze schetsen wordt op korte termijn het gesprek met de grondeigenaren voortgezet. De tweede locatie betreft de tennisvelden De Gelimment.  Hier wordt onderzocht of deze verplaatst kunnen worden naar het terrein van BMR waardoor deze locatie vrijkomt voor woningbouw (circa 12 woningen). In de presentatie aan de raad van 3 oktober 2023 is een conceptschets getoond waarin BMR een deel van hun derde veld afstaat t.b.v. het realiseren van tennisvelden + realisatie van een kunstgrasveld voor BMR. Hierover hebben de eerste gesprekken met BMR plaatsgevonden. BMR staat in principe open voor multifunctioneel gebruik van hun locatie. Op dit moment wordt in kaart gebracht of en welke alternatieven er (on)mogelijk zijn en of het hiervoor genoemde conceptvoorstel aansluit bij de behoefte vanuit het gemeentelijk accommodatie- en sportbeleid. Daarnaast speelt uiteraard ook het financiële aspect een rol. Ook dit aspect moet inzichtelijk worden gemaakt. Hierna zal besluitvorming nodig zijn om een (definitieve) richting te bepalen en worden de nodige stappen gezet voor verdere planuitwerking.

Faciliterend Grondbeleid

Margraten – Heiligerweg
Ontwikkelaar van de woningbouwontwikkeling “De Bloesemgaard” is voornemens om binnen de opgenomen wijzigingsbevoegdheid van het bestemmingsplan “Heiligerweg”, 40 woningen en bijbehorende openbare ruimte te ontwikkelen en realiseren. 
Het woningbouwprogramma bestaat uit: 16 levensloopbestendige patio-koopwoningen, 12 sociale koopwoningen, 10 (half)vrijstaande woningen en 2 vrije sector bouwkavels. Het college heeft het wijzigingsplan op 25 juli 2023 vastgesteld. Tijdens de hierop volgende inzageperiode is twee keer beroep aangetekend tegen het vastgestelde wijzigingsplan. De gemeente heeft een verweerschrift opgesteld en in overleg met de ontwikkelaar de gevolgen voor de woningbouwontwikkeling in kaart gebracht. Door deze vertraging in de onherroepelijke vaststelling van het wijzigingsplan, kunnen ook de resterende verhaalbare kosten nog niet bij  worden gedeclareerd. Deze waren begroot in 2023 en 2025, dat wordt nu naar verwachting 2024 en 2026.

Projecten

Poelveld
Alle woningen en kavels zijn verkocht. De afbouw van de openbare ruimte vindt plaats in 2024 waarna deze aan de gemeente in beheer en onderhoud kan worden overgedragen.

Kampweg
Het woonzorgcomplex en de 20 zorgappartementen worden inmiddels bewoond. De aanleg van de omliggende openbare ruimte is afgerond. 

Taskforce Wonen
Op 4 april 2023 is met de gemeenteraad van gedachten gewisseld over onze woningbouwopgave tot en met 2030 en op 26 oktober 2023 is een ateliersessie met de raad gehouden voor de integrale woningbouwopgave ter voorbereiding op de gewenste besluitvorming. Op basis van besluitvorming door de Raad op 20 februari 2024 inzake ‘Vaststelling (richtinggevende) kader om invulling te geven aan ede woningbouwopgave Eijsden-Margraten 2030’, heeft de Taskforce de ontwikkeling van de benodigde bouwlocaties verder uitgevoerd.

 Randvoorwaarden

Onderstaand volgt een nadere toelichting op: 
-  Aanpassingen verslaggevings- en waarderingssystematiek.
-  Prijsbeleid, indexatie en inflatie.
-  Methodiek winst- en verliesneming.

De financiële voortgang en forecast per afzonderlijke exploitatie is reeds onder “doorkijk gemeentelijke grondexploitaties” beschreven. Voorts is aldaar een doorkijk opgenomen ten aanzien van te verwachten plansaldi. Voor de thans in ontwikkeling zijnde plannen zijn exploitatieopzetten dan wel specifieke financiële randkaders door de raad vastgesteld.

Aanpassingen verslaggevings- en waarderingssystematiek
De commissie BBV heeft de afbakening, definiëring en verslaggevings- en waarderingsregels rondom grondexploitaties kritisch onder de loep genomen. De reden hiervoor is een aantal ontwikkelingen op het gebied van grondexploitaties. Namelijk: de afboekingen van gemeenten op grondposities in de afgelopen jaren, de aanbevelingen uit het rapport Vernieuwing BBV over transparantie en vergelijkbaarheid, en de aankomende Omgevingswet. De afbakening is ook onvermijdelijk in het kader van de vennootschapsbelastingplicht voor gemeenten (Vpb). Het kan namelijk helpen in de fiscale discussie over de afbakening van de ondernemersactiviteit en de toe te rekenen kosten en opbrengsten.

De commissie BBV heeft een aantal voorstellen uitgewerkt die hebben geleid tot wijzigingen in het BBV en de uitwerking hiervan. Bij opstelling van onderhavige begroting is rekening gehouden met betreffende (technische) wijzigingen. 

De financiële impact van de vennootschapsbelastingplicht is samen met fiscaal adviseurs opgepakt. De gevolgen hiervan worden meegenomen in de begroting. Uitgangspunt is het creëren van een zo laag mogelijke Vennootschapsbelasting-druk voor de gemeente.

Prijsbeleid, indexatie en inflatie
Voor de eigen gemeentelijke exploitaties wordt een uniform prijsbeleid voorgestaan. Eventuele tekorten binnen de exploitatie van een specifiek bestemmingsplan of uitbreidingslocatie worden in principe, middels de hiertoe gevormde reserves, gedekt uit exploitatie-overschotten binnen andere locaties.

Met ingang van 1 juli 2008 is de Grondexploitatiewet in werking getreden. De Grondexploitatiewet beoogt een eenduidig kader te scheppen waarbinnen de gemeente het kostenverhaal bij gebiedsontwikkeling in rekening dient te brengen. De nu wettelijk vastgelegde berekeningsmethodiek maakte het noodzakelijk om het vigerende uniforme uitgifteprijsbeleid te heroverwegen. Deze heroverweging is meegenomen bij opstelling van de Nota Grondbeleid, die eind 2012 is vastgesteld. Voor de reeds in uitgifte zijnde gemeentelijke bouwkavels wordt hierbij vastgehouden aan de reeds geldende vaste (uniforme) grondprijs, waarbij jaarlijks wordt bezien in hoeverre tot indexering wordt overgegaan. Voor eventuele toekomstige exploitaties waarbij sprake is van een actief grondbeleid biedt de Nota de mogelijkheid om te differentiëren binnen bandbreedtes.

Gezien stijgende kosten (bouw, inflatie etc) enerzijds en het toch mogelijk maken van bouwontwikkelingen voor starters en huurwoningen anderzijds stellen we voor om rondom het grondbeleid uit te gaan van kostendekkende grondprijzen met een differentiatie naar te realiseren woningbouwsegmenten, meer specifiek voor starters en het huursegment. Bij nieuwe nog vast te stellen grondexploitaties zal dit als uitgangspunt gehanteerd worden. 

In zijn algemeenheid dient daarnaast vermeld te worden dat vooralsnog ervan wordt uitgegaan dat alle op dit moment lopende en voorgenomen gemeentelijke exploitaties gecontinueerd worden binnen de door de raad vastgestelde maximale bandbreedtes en hieruit voortvloeiende financiële en planologische randkaders. 

Methodiek winst- en verliesneming
Conform hiertoe geldende aanbevelingen en richtlijnen (Commissie BBV) wordt ten aanzien van winstneming de zogenaamde “POC”-methode gevolgd, wat inhoudt dat winstneming jaarlijks tussentijds genomen wordt. Op het moment dat een exploitatietekort wordt verwacht, wordt op grond van het voorzichtigheidsprincipe, het vermoedelijke tekort ten laste van de Reserve Bestemmingsplannen (grondexploitatie) dan wel de Algemene reserve gebracht. Hierna vindt afwaardering van de boekwaarde van individuele exploitaties plaats ten laste van genoemde voorziening.

Conclusie bouwgrondexploitatie
Uit bovenstaand verslag blijkt dat de bouwgrondexploitatie op een financieel verantwoorde, in het licht van de huidige economische situatie, realistische en gedegen wijze wordt uitgevoerd.

Kaderstellende documenten

• Nota grondbeleid 2012.

In het Bestuursakkoord is bij prioritair thema 4, wonen en leefomgeving, het volgende opgenomen:
•    Een TaskForce wonen instellen. Uw raad is inmiddels bij brief d.d. 15 september over het instellen van deze Taskforce geïnformeerd;
•    Voor 1 juli 2023 een integraal woningbouwplan aan de raad voorleggen.
•    Op basis van het integraal woningbouwplan voor 1 januari 2025 vastgestelde omgevingsplannen aan de raad voorleggen.

Op basis van de resultaten van het medio 2022 afgeronde woonbehoefteonderzoek in relatie tot onze aanwezige plancapaciteit, is de woningbouwopgave voor de periode t/m 2030 op 4 april 2023 aan de raad gepresenteerd.
  
De raad heeft op 28 maart 2023 het college opgedragen om een woonzorgvisie te laten samenstellen voor de periode t/m 2030 (doorkijk naar 2040) en deze in december 2023 ter vaststelling aan hem aan te bieden. Conform deze opdracht heeft de raad op 12 december 2023 deze woonzorgvisie vastgesteld.

Op basis van de tussentijdse onderzoeksresultaten van de in voorbereiding zijnde woonzorgvisie Eijsden-Margraten 2024-2030 en op basis van de op 7 maart 2023 afgesloten Woondeal Limburg 2023-2030, is de geactualiseerde gemeentelijke woningbouwopgave t/m 2030 op 26 oktober 2023 nogmaals aan de raad gepresenteerd (zie onderstaande tabel). Tijdens deze presentatie is de raad gevraagd richtinggevende kaders aan te geven op welke wijze deze opgave ingevuld moet worden. Op basis hiervan zal de raad in februari 2024 een voorstel tegemoet zien om deze richtinggevende kaders vast te stellen.

Bovenstaande tabel is dynamisch en zal periodiek op de actualiteitswaarde worden gemonitord. Via raadsinformatiebrieven wordt de raad periodiek geïnformeerd over de in voorbereiding zijnde en gerealiseerde woningbouwplannen.