1. Inleiding: jaarrekening 2022
Deze jaarstukken zijn een inhoudelijke en financiële verantwoording over begrotingsjaar 2022. Het jaar waarin we corona achter ons gelaten hebben en als het ware naar een "normale" situatie zijn teruggekeerd. We blikken terug op wat we hebben gerealiseerd in vergelijking met wat we ons hebben voorgenomen en welke factoren dat resultaat hebben beïnvloed.
Het is een verantwoording op programmaniveau, waarbij we zijn uitgegaan van de programma’s die de raad bij de start van deze raadsperiode 2018-2022 heeft vastgesteld. Het vertrekpunt is dus de programma-indeling van 2018-2022 en de begroting 2022. Net als op programmaniveau worden de resultaten en de afwijkingen gepresenteerd; in dit voorwoord beschouwen we de hoofdlijnen. We stellen vast dat het saldo van de jaarrekening 2022 € 2.133.770 positief bedraagt.
2. Koers van de begroting 2022: een bestuurlijk overgangsjaar en samen robuust uit de crisis
2022 was het laatste jaar van de bestuursperiode 2018-2022 en deels een overgangsjaar. De gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022 luidden een nieuwe raadsperiode in. Er is een nieuwe gemeenteraad en een nieuw college geïnstalleerd. Daarnaast was het ook een bestuurlijk overgangsjaar, een jaar waarin we van waarnemend burgemeesterschap via een wervingstraject naar definitief burgemeesterschap zijn gegaan.
In de afgelopen jaren is veel in gang gezet en zijn meerdere onverwachte gebeurtenissen opgevangen. In 2022 kwamen daar nog de oorlog in Oekraïne en de stijging van de energielasten bij. Op enkele punten heeft dat de realisatie van onze ambities vertraagd, maar over de gehele linie zijn we trots op wat er ligt. We hebben niemand in de kou laten staan: inwoners, verenigingen en ondernemers niet. Richtsnoer daarbij is en blijft onze missie: In Eijsden-Margraten staan we dicht bij het leven. Het leven van onze inwoners centraal.
De plannen voor 2022 stonden dan ook in het teken van "Investeren in mensen en ruimte":
- Een krachtige en gezonde samenleving
- Huisvesting en inburgering van statushouders en AMV-ers
- Koesteren van het landschap en tradities
- Klimaat en duurzaamheid
- Woningcrisis te lijf
- Omgevingsvisie
- Openbare ruimte
De dienstverlening en de uitvoering van primaire taken bleef nagenoeg op peil, de uitvoeringskracht kwam echter gedurende het jaar steeds verder onder druk door uitstroom en moeilijk vervulbare vacatures.
In 2022 bleek dat de eerder aangekondigde herverdeling van het gemeentefonds positiever uitpakte dan eerder voorzien. De financiële uitgangspositie aan de start van het jaar 2022 was daardoor verbeterd. Hierdoor zijn zelfs enkele bezuinigingen teruggedraaid en was er ruimte om nieuwe investeringen doen. Wij sluiten het jaar af met een positief saldo van € 2.133.770. Een mooi resultaat dat echter met name veroorzaakt wordt door voordelen met een incidenteel karakter, daarnaast kent het beleidsveld Jeugd een positief saldo door een dubbeltelling van de verwachte kosten waardoor de lasten Jeugdzorg lager uitvallen dan verwacht in de 2e bestuursrapportage 2022.
3. Investeren in mensen en ruimte
Een krachtige en gezonde samenleving
In Eijsden-Margraten staan onze inwoners centraal; niet het product of dienst, de regels of het systeem. We staan Dicht bij het Leven van onze inwoners, ondernemers en verenigingen.
In dat licht zijn in 2022 onze inwoners van passende hulp, zorg en ondersteuning voorzien. Hierbij hebben naast de professionele instellingen zoals stichting Traject, MEE en Envida, vele vrijwilligers en mantelzorgers een belangrijke rol vervult. Ruim 300 mantelzorgers zijn in 2022 voorzien van een mantelzorgcompliment. Circa 150 personen zijn begeleid en gefaciliteerd om (weer) te participeren in de samenleving.
Aangezien de kosten in het Sociaal Domein de afgelopen jaren fors zijn toegenomen is in 2022 beschikbare data op het gebied van de 3 D´s (jeugd, wmo, participatie) nauwgezet gemonitord. Belangrijke ontwikkelingen in 2022 met financiële impact waren de wetswijziging rondom het woonplaatsbeginsel, het afschaffen van de 20% korting op de eigen bijdrage bij de WMO en de invoering van de Nieuwe Wet Inburgering. Ten opzichte van vorig jaar hebben minder jeugdigen een beroep gedaan op maatwerkvoorzieningen in het kader van de Jeugdwet. Het betreft een vermindering van circa 50 jeugdigen als uitvloeisel van de wijziging van het woonplaatsbeginsel. Dit heeft geleid tot een aanzienlijke daling van de lasten op het gebied van Jeugdzorg. Daar staat tegenover dat de specifiek uitkering compensatie Voogdij (woonplaatsbeginsel) ook aanzienlijk gedaald is. Het aantal WMO-maatwerkvoorzieningen is nagenoeg gestabiliseerd. Daarentegen hebben minder inwoners een beroep gedaan op maatwerkvoorziening Begeleiding en Begeleiding Groep. Dit wordt met name verklaard doordat aangeboden algemene toegankelijke voorzieningen een passend alternatief bleek te zijn.
Op het gebied van de Jeugd zijn voorbereidingen getroffen in het kader van aflopende zorgcontracten eind 2022 en het voorbereiden van een nieuw beleidskader inclusief een transformatie-agenda. Ook heeft een verdere ontwikkeling van het team SEM (Sociale zaken Eijsden-Margraten) plaatsgevonden. Dit team werd echter in 2022 geconfronteerd met een cyber-incident dat veel herstelwerk met zich heeft meegebracht. Daarnaast bleek de applicatie waarmee het team SEM werkt niet te voldoen aan de verwachtingen, hetgeen de ontwikkeling van het team afremde.
Een belangrijk thema, dat in 2022 als rode draad binnen diverse beleidsvelden zijn weerklank heeft gevonden, betrof het thema ´positieve gezondheid´, gericht op het versterken van de individuele en collectieve kracht waarin de individuele gezondheid, welzijn en participatie centraal staat. In dat licht is – mede door inzet van onder meer de participatiecoach, de buurtcoach en de beweegcoach - een breed en uitgebreid palet aan activiteiten opgestart en uitgevoerd.
Een groot deel van de activiteiten werd ondersteund via het project Kansrijke Start, het JOGG-programma (Jongeren op Gezond Gewicht), het programma Jeugd aan zet, de Koningsspelen, het MBO-programma (Meer Bewegen voor Ouderen) het programma Sportakkoord en ´de week van de Ontmoeting´.
Bijzondere aandacht ging in 2022 uit naar het opstellen van een integraal huisvestingsplan onderwijs (IHP Onderwijs). Samen met de scholen en betrokken kindpartners zijn in 2022 de contouren voor het IHP-onderwijs tot stand gekomen.
Ook onze verenigingen hebben we net als voorgaande jaren ondersteund met subsidiemiddelen, het verstrekken van informatie en zo mogelijk werden zij ondersteund bij het verduurzamen dan wel up-to-date maken van hun vastgoed.
In 2022 hebben we samen met ondernemers/telers/producenten besloten deel te nemen in het Regionaal Voedselsysteem Zuid-Limburg dat gericht is op duurzame, regionale productie en afzet door verbinding en samenwerking in nieuwe verdienmodellen (in de korte keten). Tevens is het burgerinitiatief Korte Keten Zeker (W)eten verder ondersteund bij haar activiteiten rondom bewustwording en stimulering gezond, lokaal voedsel.
Huisvesting en inburgering van statushouders en AMV-ers
In 2022 is veel werk verzet om passende huisvesting en begeleiding te bieden aan asielzoekers, statushouders en vluchtelingen. Door de opgelopen achterstand rondom de verplichte huisvestingsopgave van statushouders en de oorlog in Oekraïne is voor deze opgave een Taskforce ingericht. Dit heeft ertoe geleid dat de achterstand en de reguliere huisvestingsopgave rondom statushouders eind 2022 was weggewerkt. Maar daarnaast hebben, met de inzet van vele vrijwilligers en particuliere initiatiefnemers, ruim 100 Oekraïense vluchtelingen in Eijsden-Margraten een veilige thuishaven gekregen. Tevens zijn met het COA afspraken gemaakt om vanaf 2023 50 AMV-ers extra te huisvesten binnen de gemeentegrenzen bovenop de reeds gevestigde 50 AMV-ers.
Koesteren van het landschap en tradities
2022 stond op nationaal niveau in het teken van de stikstofaanpak en de impact voor de landbouwsector. De ontwikkelingen en de betekenis hiervan voor Eijsden-Margraten zijn nauwgezet gevolgd. De opgaven voor Eijsden-Margraten zijn indringend en complex, niet alleen voor de agrarische sector zelf maar ook voor het typische en karakteristieke Zuid-Limburgse landschap. Belangrijke speler in het buitengewone buitengebied van Eijsden-Margraten betreft de agrariër. Deze doelgroep behoeft de komende jaren de gewenste en noodzakelijke aandacht. Derhalve is eind 2022 besloten om een adviseur landbouw te gaan werven die actief met de vraagstukken uit de landbouwsector aan de slag gaat.
Om de kwaliteiten van het unieke landschap te behouden en te versterken is een vergroeningsoffensief gestart dat gericht is op het stimuleren van bewustwording, het treffen van concrete maatregelen alsmede het verder uitvoering geven aan het Bomenplan en het vergroenen van schoolomgevingen met de realisatie van tiny forests. Tijdens boomfeestdag zijn op de Mosterdberg te Cadier & Keer 2.500 bomen aangeplant. Daarnaast zijn voorbereidingen getroffen om te komen tot een gebiedsdifferentiatiekaart en het oprichten van een landschapsfonds.
Vanuit het programma kunst en cultuur is ook in 2022 verder geïnvesteerd in ons cultureel erfgoed en het beleven en levendig houden van tradities. Zo is er een educatief Cramignonproject aan de basisscholen aangeboden en zijn leskisten ontwikkeld rondom de vuursteenmijn. Daarnaast zijn er beleefroutes georganiseerd en hebben projecten zoals de Kal Plat campagne, het project Broonk in het Durrep en een thema-expositie over het Den halen de lokale tradities verder belicht. Middels burgerparticipatie is bijgedragen aan het verankeren en doorontwikkelen van de culturele identiteit binnen de samenleving van Eijsden-Margraten. Voorbeeldprojecten in deze zijn onder andere het boomproject Eijsden en KIEM cultureel platform.
In het licht van het stimuleren van circulaire economie en het gedachtegoed Cittaslow is in 2022 de maand oktober omgedoopt tot Cittaslow-maand en is geïnvesteerd in het bevorderen van kortere voedselketens via onder meer het project Korte Keten Zeker (W)eten.
Klimaat en duurzaamheid
In 2022 werd Nederland getroffen door stijgende energieprijzen. Ook onze inwoners en ondernemers hebben hier mee van doen gehad. In dat licht is vanuit SEM actief bijgedragen aan het ondersteunen van inwoners die onvoldoende draagkrachtig waren om de toegenomen energielasten te kunnen dragen. Voor 2022 hebben 714 gezinnen een toeslag ontvangen.
De klimaat en energie-opgave is een proces van jaren. Naast het vervolgen van inzet op het gebied van de RES (Regionale Energie Strategie) en de Transitievisie Warme, is in 2022 een klimaatstresstest uitgevoerd voor wateroverlast, overstroming, droogte en hitte. Tevens is een klimaatadaptatieprogramma opgesteld. In operationele zin is in 2022 met name ingezet op het bieden van voorlichting en bevorderen van bewustwording alsmede het bieden van stimuleringsmaatregelen. In dat licht is er een duurzaamheidsloket ingericht en is elke pandeigenaar digitaal een duurzaamheidsdashboard aangeboden. 65 huishoudens hebben hun woning onderworpen aan een door de gemeente aangeboden energiescan en 37 huishoudens zijn via de gemeente een duurzaamheidslening aangegaan voor een totaalbedrag van € 700.000. Sportverenigingen zijn geïnformeerd over subsidiemogelijkheden en hebben een energie+ vitaliteitsscan aangeboden gekregen. Om inwoners, organisaties en ondernemers te faciliteren om over te gaan tot het treffen van concrete verduurzamingsmaatregelen zagen we ons, vanwege de marktomstandigheden, in 2022 genoodzaakt om het contract met Volta rondom het zonnepanelenproject te beëindigen. In de plaats daarvan is een nieuw stimuleringspakket aan duurzaamheidsleningen uitgewerkt.
Woningcrisis te lijf
Kritisch is op basis van de woningbehoefte nog eens gekeken naar de woningbouwbehoefte de komende jaren. In dat licht is in beeld gebracht welke plannen lopende zijn en wat dit betekent voor de opgave tot en met 2030. Een stuurgroep is ingericht om op actieve wijze sturing te geven aan de woningbehoefte en bij te sturen daar waar noodzakelijk.
Op grond hiervan is onder meer de planvorming rondom de Bloesemgaard in Margraten en de gebiedsontwikkeling stationsomgeving Eijsden alsmede het plan Slakweg te Gronsveld verder opgepakt en bijgesteld. De planontwikkeling rondom woningbouw in Oost-Maarland en Mheer is op haalbaarheid herijkt. De gebiedsontwikkeling Poort van het Heuvelland is aangehouden in het licht van de diverse ontwikkelingen die er spelen. De realisatie van woningbouw in Cadier & Keer (de Bongerd), St. Geertruid (Karreweg), Banholt (Mheerderweg) alsmede de woningbouw in Gronsveld (Kampweg) en Margraten (Sprinkstraat) is verder doorgezet. Daarnaast zijn diverse andere initiatieven op planologische haalbaarheid getoetst. Ook is in 2022 de herbestemming van boerderijen, hoeves dan wel monumentale gebouwen met initiatiefnemers actief opgepakt (o.a. hoeve Dobbelsteijn, hoeve Reinekenshof, hoeve Welsderhof, kasteel Oost, klooster Rijckholt en Eijsden).
Middels de introductie van een kwartaalrapportage wordt de raad geïnformeerd over de ontwikkelingen en voortgang rondom de invulling en realisatie van de woningbouwopgave. Tevens wordt in deze inzicht verschaft in de maatregelen die onderzocht worden dan wel aangeboord worden om de realisatie van passende en betaalbare woningbouw te realiseren. In dat licht is in 2022 in het kader van de provinciale regeling Kwaliteit Limburgse Centra een subsidie ontvangen van bijna zes ton voor de realisatie van het plan Kampweg. Ook zijn er meerjarige afspraken gemaakt met corporaties in de vorm van prestatie-afspraken.
Omgevingsvisie
De ontwikkelingen rondom de invoering van de omgevingswet waren onzeker. In eerste instantie was de verwachting dat de omgevingswet op 1 juli 2022 van kracht werd, maar werd onder voorbehoud doorgeschoven naar 1 januari 2023, hetgeen inmiddels wederom is bijgesteld naar 1 januari 2024. Mede in het licht van de onduidelijkheid rondom de invoeringsdatum en de toenemende werkvoorraad op het gebied van vergunningen, betekende dit dat er in 2022 meermaals geherprioriteerd moest worden in inzet van menskracht en werkzaamheden. Desalniettemin is in 2022 binnen Lijn50 verder gewerkt aan de ontwerp-omgevingsvisie. In het proces is extra tijd vrijgemaakt voor participatie, waardoor de termijn van vaststelling van de Omgevingswet is opgeschoven naar 2023.
Openbare ruimte
Het onderhoudsniveau van de openbare ruimte is in 2022 uitgevoerd op B-niveau. Naast het uitvoeren van regulier onderhoud aan de wegen en wandelpaden, zijn op grond van het Meerjaren Investeringsprogramma Wegen diverse reconstructies van wegen uitgevoerd en voorbereid om in 2023 uitgevoerd te worden voorbeelden zijn Bruisterbosch, Trichterweg/Hoenderstraat te Margraten, Prins Hendrikstraat te Eijsden, Veilingweg te Gronsveld. Meer specifiek heeft in 2022 het bevorderen van de verkeersveiligheid bijzonder aandacht gekregen, zowel op lokaal niveau als in samenwerking met de regio. Vanuit het team Heuvelland diverse initiatieven voorbereid om de overlast van het toeristisch/recreatief verkeer binnen in het Heuvelland aan te pakken. De daadwerkelijke uitvoering van de voorgenomen activiteiten is evenwel onder druk komen te staan vanwege het uittreden van de gemeente Vaals uit het team Heuvelland. Op lokaal niveau zijn ten aanzien van het verminderen van de verkeers- en parkeeroverlast diverse snelheidsmetingen uitgevoerd en is een parkeeronderzoek in Eijsden uitgevoerd.
4. Personeel
TOEM (Toekomstbestendige Organisatie Eijsden-Margraten) is in 2022 op inhoud en aanpak nader verdiept. Het ontwikkelperspectief, de ontwikkelrichting alsmede de ontwikkelstrategie is uitgewerkt. Er is een kwartiermaker aangesteld die samen met een kernteam, het MT en de organisatie verder vorm en richting geeft aan het organisatie-ontwikkeltraject. Vanuit de organisatie is een Toem-Team samengesteld. De leden van het Toem-Team zijn de ambassadeurs die niet alleen een inspirerende aanjaagfunctie hebben maar ook een actieve rol vervullen bij het verder concretiseren van het intern te doorlopen ontwikkelproces.
Ten aanzien van het meer in balans brengen van vast en ingehuurd personeel enerzijds en het toewerken naar een robuustere organisatie anderzijds zijn in 2022 de eerste stappen gezet. Dit heeft in 2022 geresulteerd in een compacter MT en een MT bestaande uitsluitend uit vaste krachten. Tevens zijn voorbereidingen getroffen om in 2023 inhuur te verminderen en de robuustheid van de organisatie te vergroten, hetgeen ondersteund wordt middels de vastgestelde meerjarenbegroting 2023 - 2026, waarin ingestemd is met uitbreiding van personeel.
Het ziekteverzuim in 2022 heeft het gehele jaar boven de norm van 5% gelegen. In de 1e helft van 2022 betrof het ziekteverzuim gemiddeld ca. 6,5%. In de 2e helft van 2022 is dit opgelopen naar gemiddeld ca. 7,7%. Met name in Q4 van het afgelopen jaar zagen we het langdurig ziekteverzuim alsmede de meldingsfrequentie toenemen.
5. Bestuurscultuur
Vanuit de aanbevelingen van het traject met de Galangroep en het rapport van Necker van Naem (2021-2022) zijn we na de installatie van de nieuwe raad en het nieuwe college van start gegaan.
1. De raad heeft begin 2022 het vergadermodel BOB geëvalueerd. De nieuwe raad heeft - mede op grond daarvan- gekozen voor een model met een schriftelijke ronde, behandeling in een Dialoogvergadering (Samenleving of Leefomgeving) en een besluitvormende raadsvergadering. Begin 2023 volgt een evaluatie op een aantal onderdelen.
2. Het college heeft middels een raadsinformatiebrief in oktober de stand van zaken weer gegeven over de aanbevelingen van het rapport Necker van Naem.
3. Eind 2022 zijnde voorbereidingen getroffen voor een bijeenkomst van de raad, college en MT over verbeteringen in bestuurscultuur in januari 2023. De uitkomsten van deze sessie vormen de basis voor het verder oppakken van dit traject in 2023.
6. Financiële terugblik
De begroting 2022 zijn wij gestart met een saldo van 2022 € 131.999 positief. De 1e Burap sloten wij af met een positieve bijstelling van € 68.069 voor 2022. De bijgestelde begroting 2022 kwam hierdoor uit op een positief saldo van € 228.180. De 2e Burap sloten wij af met een negatieve bijstelling van € 87.247 voor 2022. Rekening houdend met het saldo van de 2e burap kwam het saldo van de begroting 2022 uit op € 140.933 positief. Wij sluiten het jaar 2022 nu af met een positief saldo van € 2.133.770.
In hoofdlijnen kan gesteld worden dat het saldo voornamelijk gevormd wordt door een aanzienlijk positief saldo van programma 1 (Mens en Samenleving) van € 2 miljoen. De overige programma's laten aanzienlijk kleinere saldi zien. Het positieve saldo van programma 1 betreft met name € 1,3 miljoen lagere kosten Jeugdzorg, € 0,2 miljoen hogere kosten WMO, € 0,3 miljoen lagere kosten Participatie en € 0,6 mln lagere kosten vitale inwoners en gemeenschappen.
Onderstaand volgt een overzicht van het saldo van de programma’s op hoofdlijnen. Voor een uitgebreide toelichting van deze analyse wordt verwezen naar de afzonderlijke programma’s. In de afzonderlijke programma’s is, rekening houdende met de spelregels zoals opgenomen in de financiële verordening, een analyse gemaakt van de verschillen.