Programma 5: Bestuur en Dienstverlening

Dicht bij mensen, dat is het motto van onze dienstverlening. We zetten ons continu in om dit merkbaar en zichtbaar te maken voor onze inwoners. Het contact met onze inwoners is altijd persoonlijk en professioneel. De dienstverlening is gericht en afgestemd op het perspectief van de inwoner, ondernemer, vereniging, organisatie of de bezoeker. Hierbij wordt een houding aangenomen van wat is wél mogelijk in plaats van wat is niét mogelijk. Kernbegrippen bij de servicegerichtheid zijn: tijdig, begripvol, deskundig, eerlijk en duidelijk.

Uitgangspunt is dat onze gemeente gemakkelijk bereikbaar blijft; zowel digitaal als telefonisch als ook fysiek. Tevens organiseren we dat elke burger binnen vijf werkdagen voorzien wordt van een reactie waarin weergegeven wordt wie contactpersoon is, hoe het behandelproces verder gaat verlopen en het voorziene tijdpad van afhandeling. Om dit alles voor elkaar te krijgen wordt doorgepakt op de in 2020 vastgestelde dienstverleningsvisie en het daaraan gekoppelde organisatie-ontwikkeltraject dat lopende is. 

Middelen en menskracht worden beschikbaar gesteld om verbetering van de dienstverlening ook daadwerkelijk mogelijk te maken. Tevens wordt de waardering van onze inwoner over de dienstverlening door periodieke metingen gemonitord, zodat de ontwikkelingen in de klanttevredenheid goed in beeld komen.

De kwaliteit en de integriteit van het openbaar bestuur, en dus ook onze gemeente, zijn in belangrijke mate bepalend voor het vertrouwen van burgers in de overheid en de legitimiteit van overheidshandelen. Dit vraagt om zorgvuldigheid en permanente aandacht bij raad, college en ambtelijke organisatie, waarbij de burgemeester een bijzondere (wettelijke) zorgplicht heeft.  

Het meepraten en meedoen van inwoners is van groot belang, net als het in een vroeg stadium betrekken van inwoners, verenigingen, ondernemers en organisaties bij onze maatschappelijke opgaven en activiteiten/plannen die we willen gaan oppakken. Ervaringen en signalen zijn cruciaal bij beleidsvorming en zeker bij het verbeteren van de uitvoering. Inspraak dient een vanzelfsprekendheid te zijn. Derhalve wordt bij nieuw beleid maar ook bij de uitvoering iedereen die het raakt betrokken om draagvlak en beter beleid te realiseren. Signalen, feedback en klachten worden structureel opgehaald en serieus genomen. Dat is een permanente  zoektocht en opdracht. De opgedane ervaringen met burgerparticipatie in de afgelopen jaren worden verder meegenomen en doorontwikkeld. Hierbij wordt tevens een beweging gemaakt waarin ruimte ontstaat voor vormen van participatie vanuit de overheid: zgn. overheidsparticipatie.

Mede vanuit het oogpunt van inclusiviteit gaat bijzondere aandacht uit naar de doelgroep kinderen en jongeren. Zij zijn immers ónze toekomst. Bovendien neemt de politiek beslissingen die ook hen nu aangaan. Door het betrekken van jongeren wordt reeds in een vroeg stadium een zaadje geplant op het gebied van actief burgerschap en betrokkenheid nu én later bij het wel en wee in de gemeente, de gemeenschap en de politiek. Hun inbreng telt mee. Daarbij komt dat kinderen op andere manieren tegen vraagstukken aankijken. Met hun inzichten gaan we nieuw beleid en activiteiten verrijken. Daarnaast nodigen we ze uit voor het aandragen van ideeën en de verwezenlijking daarvan. 

Een vitale gemeente steunt op een vitale lokale gemeenschap. Wij willen dan ook ruimte geven aan inwoners met lokale initiatieven die gericht zijn op het mede vormgeven aan de toekomst van hun dorp en vanuit eigenaarschap hierin hun verantwoordelijkheid nemen. 

De gemeente Eijsden-Margraten is een financiële gezonde gemeente. Conform de jaarrekeningcijfers 2023 ligt ons weerstandsvermogen eind 2023 met een ratio van 5,29 ruim boven de gestelde norm van 1 en is daarmee als uitstekend te kwalificeren. Met een Algemene Reserve van 10,925 mln euro per 1 januari 2024 is een gezonde buffer voorhanden om eventuele tegenvallers op te vangen op de korte termijn. De financiële situatie op de middellange termijn is echter zorgwekkend.

Onze inkomsten vanuit de Algemene Uitkering van het Gemeentefonds - zoals ook uit deze begroting blijkt - staan vanaf 2026 zwaar onder druk, het zogenaamde "ravijnjaar". Vanaf 2026 wordt de omvang van het Gemeentefonds gekort met € 3 miljard. In onze meerjarenbegroting voor 2026 tot en met 2028 heeft dit een structureel negatief effect van ± 3 miljoen. De VNG is in gesprek met het Rijk over de korting van het Gemeentefonds en doet onderzoek naar de onbalans tussen  gemeentelijke taken en versus  mensen en middelen. Tijdens de laatste algemene ledenvergadering van de VNG is nogmaals uitgesproken het motto  "Prepare for de the worst and fight for de best " te blijven hanteren zolang er nog geen uitwerking is van het Hoofdlijnen akkoord uitgesproken.  

Over de weg om te komen tot een sluitende meerjarenbegroting 2026-2029 hebben wij u middels Raadsthemabijeenkomsten reeds meerdere malen geïnformeerd. In de kadernota 2026-2029 zullen wij u hiertoe voorstellen voorleggen.

Naast het "ravijnjaar"  zien we daarnaast ook een aantal ontwikkelingen die nog verder druk op de exploitatie leggen. Het betreft in deze ontwikkelingen op het gebied van de rente, de inflatie  en materiele kosten bij verbonden organisaties, instellingen en ons personeel. Verder zijn er onzekerheden op het gebied van de zorgkosten (WMO en Jeugd), kosten rondom infrastructurele werken en rondom de verwerkingskosten van het afval. De effecten van de klimaatadaptatie voor ons rioleringsfonds zijn ook nog ongewis. 

Een belangrijk uitgangspunt is dat onze financiën structureel op orde blijven en er ruimte blijft om te investeren zodat de kwaliteit van de leefomgeving en de zorg voor onze inwoners op orde blijft. Het OZB-tarief zal in dat licht conform het gestelde in het bestuursakkoord, met maximaal de inflatiecorrectie stijgen en de gemeentelijke producten zullen daarbij zoveel als mogelijk kostendekkend zijn. Hierbij wordt aangetekend dat de afgelopen jaren de door het CBS geprognosticeerde inflatie correctie is achtergebleven bij de werkelijke inflatie. Concreet hebben wij hierbij bij de ozb-verhoging vanaf 2022 9,5% verhoging misgelopen.

Vanaf boekjaar 2023 dient de gemeente te voldoen aan aan de nieuwe vereisten rondom rechtmatigheid. Dit betekent dat ons college zelf verantwoordelijk is voor het afgeven van een rechtmatigheidsverklaring.  Bij de  jaarrekening 2023 hebben we aan deze vereisten voldaan. 

Er is sprake van een toenemende complexiteit van vraagstukken en een toename van opgaven die niet langer alleen op lokaal niveau kunnen worden aangepakt en opgelost. Ook zien we – mede door het feit dat Zuid-Limburg als NOVEX-gebied is aangewezen en de deelname aan de Regio Deal Zuid-Limburg– dat de schaal van Zuid-Limburg een toenemend belang heeft waarbinnen strategische vraagstukken worden opgepakt.

Momenteel kent de gemeente vele vormen van samenwerking. Naast de samenwerking rondom verbonden partijen, betreft het onder meer de samenwerking binnen NOVEX-gebied Zuid-Limburg, samen met het Rijk binnen Elke Regio telt!, Regio Deal Zuid-Limburg, op subregionaal niveau met Maastricht-Heuvellanden  Lijn50 en met de buurgemeenten.  Daarnaast zijn op diverse beleidsterreinen samenwerkingsverbanden op subregionaal niveau  te onderkennen. 

Samenwerken vinden we belangrijk. Immers, samen staan we sterker. Wij geloven in samen werken, mits er voldoende uitvoeringskracht ingezet wordt.

Samenwerken met de buren beoogt – net als dienstverlening – de bestuurskracht van de gemeente en de regio te versterken. Het belang van een krachtige regio Zuid-Limburg met een aantrekkelijk toekomstperspectief en waarbij gezamenlijk antwoord gegeven wordt op (inter)nationale vraagstukken wordt dan ook nadrukkelijk onderkend.  De gezamenlijke door de Zuid-Limburgse gemeenten en de Provincie Limburg vastgestelde Agenda Zuid-Limburg, het Ontwikkelperspectief NOVEX-gebied Zuid-Limburg,  de Regio Deal 4e tranche en de propositie voor een Regio Deal 6e tranche vormen hierbij belangrijke impulsen. Daarnaast blijven wij investeren in samenwerking en onze relatie met buurgemeenten in binnen- en buitenland, de sub-regio Maastricht-Heuvelland, de regio Zuid-Limburg en met de Provincie Limburg en de Rijksoverheid. Veel waarde wordt gehecht aan de relatie en samenwerking met de centrumgemeente Maastricht.  We schuiven aan bij verschillende samenwerkingstafels; uit belang van onszelf als voor Zuid-Limburg in z´n geheel.

Uitgangspunt voor samenwerking vormt behoud van autonomie en dat de inhoud van samenwerken aansluit bij de identiteit en strategische ambities van onze gemeente. Dit vormt de basis voor verdieping en het verder uitbouwen van (eu)regionale samenwerking. Voor het bepalen van het niveau van samenwerken wordt de vuistregel gehanteerd dat bij voorkeur samenwerking dichtbij georganiseerd wordt daar waar dat kan en van toegevoegde waarde is voor onze inwoners en/of ondernemers. Andere vraagstukken worden in een groter verband georganiseerd. Het betreft in deze veelal strategische vraagstukken, die opgepakt worden op Zuid-Limburgse schaal dan wel binnen de subregio Maastricht-Heuvelland.  Op projectniveau kan o.a. worden gedacht aan het realiseren van  een Uitvoeringsagenda - en Regionale Investeringsagenda NOVEX-gebied Zuid-Limburg, toekomstagenda Elke regio telt met het Rijk.

We zetten daarnaast in op een intensievere en constructieve samenwerking met gemeenten aan de andere kant van de landsgrens. Samen met deze gemeenten worden de uitdagingen op het gebied van milieu als ook de kansen op het gebied van vrijetijdseconomie, cultuur, natuur en landschap nader verkend en verdiept. Initiatieven zoals het Landschapspark grenzeloos Boccagelandschap, het Grenspark Jeker & Maas en de jumelage met Clervaux, worden in het licht van het bovenstaande serieus op hun toegevoegde waarde beoordeeld. 

Tot slot wordt actief ingezet op een (bestuurlijke) lobby richting o.a. Provincie, Rijk, VNG, Benelux en EU, maar ook triple helix partners zoals bijvoorbeeld bedrijfsleven en maatschappelijke instellingen om onze strategische ambities te realiseren. In dit kader worden naar aanleiding van 80-jaar bevrijding ook de contacten met de  Verenigde Staten geïntensiveerd. 

De informatiesamenleving neemt steeds grootsere vormen aan. Onze samenleving vraagt en verlangt dat onze informatie snel, adequaat en digitaal beschikbaar is. De behoeften en mogelijkheden veranderen in een snel tempo. Onze bedrijfsvoering, informatievoorziening en dienstverlening dient zich hierop voortdurend aan te passen. Ook de uitwisseling van persoonlijk dataverkeer neemt toe waardoor onze digitale kwetsbaarheden toenemen. Het borgen van de digitale veiligheid en privacy wordt steeds belangrijker en uitdagender.

Een goed toegankelijke en veilige ICT infrastructuur vinden we cruciaal vanuit het oogpunt van dienstverlening, bedrijfsvoering en informatievoorziening. Dit betekent dat we continu blijven investeren in een goed functionerende ICT-infrastructuur die ingericht is op de nieuwste standaarden en inzichten rond ICT-dienstverlening. Daarnaast dienen we er voor zorg te dragen dat de informatiebeveiliging en privacybescherming aanhaken op de nieuwe ontwikkelingen en kwetsbaarheden. 

De Wet Open Overheid (Woo)(de opvolger van de Wob) is medio 2022 in werking getreden. In het licht hiervan dienen we er voor te zorgen dat de informatie van de gemeente - met inachtneming van de AVG-regels - beter vindbaar, uitwisselbaar, eenvoudig te ontsluiten en goed te archiveren is. Daarnaast staan we voor de opgaven om ons digitale archief duurzaam te organiseren. 

In Eijsden-Margraten is het goed wonen, recreëren en ondernemen. Hierbij hoort dat onze inwoners, bezoekers en ondernemers zich veilig voelen. Een veilige en prettige leefomgeving is een verantwoordelijkheid van ons allemaal. Hoe meer inwoners en ondernemers meedoen, hoe groter het preventieve effect en hoe hoger de objectieve (meetbare) en subjectieve veiligheid. Bij de aanpak van veiligheidsopgaven willen we daarom de rol van inwoners en ondernemers optimaal inzetten. Want zij kunnen het beste aangeven welke plekken binnen de gemeente als onveilig ervaren worden. In dat licht wordt gestuurd op het gebruik van de fixi-app, bewonersplatforms, buurtnetwerken en buurtbemiddeling. Daarnaast moedigen we buurtpreventie aan in de vorm van WhatsApp-groepen of preventieteams. Ook wordt het Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO) gecontinueerd. Via het project veilig buitengebied wordt gewerkt aan verbreding hiervan richting de agrarische sector.
 
Als gemeente voeren we de regie, brengen partijen bij elkaar, bevorderen en bewaken verbindingen met partners en aanverwant beleid. Hiervoor wordt begin 2024 het nieuwe Integraal veiligheidsplan (IVP) 2024-2027 vastgesteld. Dit plan wordt in samenwerking met de andere heuvellandgemeenten en onze zorg- en veiligheidspartners opgesteld. De raad heeft het college per motie verzocht structureel extra budget beschikbaar te stellen voor de versterking van veiligheid en leefbaarheid. Dit aanvullend budget wordt ingezet voor het uitbreiden van de (strategische) ambtelijke capaciteit op dit belangrijke en kwetsbare onderdeel, om zo de slagkracht van de organisatie te versterken en de landelijke,  regionale en lokale ontwikkelingen en uitdagingen te kunnen bijhouden. De burgemeester zal waar mogelijk een bijdrage leveren aan het Netwerk Veilig Limburg om een sterke Lobby in de richting van Den Haag op te starten voor het uitbreiden van de (Zuid-)Limburgse politiecapaciteit. Daarnaast wordt de Heuvellandbrede ondermijningstafel in stand gehouden en ontvangt de burgemeester als voorzitter van de driehoek ondersteuning voor de doorontwikkeling van de robuuste driehoek en regievoering op het nieuwe IVP. Verder neemt de gemeente deel aan een pilot met Maastricht en de Heuvellandgemeenten voor het opzetten van een interbestuurlijk handhavingsteam. 
Bij de aanpak leggen we het accent op preventie, maar zullen we krachtig optreden daar waar nodig. Hiervoor zetten we goed uitgeruste BOA´s in die in samenwerking met het netwerk van wijkagenten, politie, Openbaar Ministerie, het RIEC, FIOD, belastingdienst en sociale partners sturen op het voorkomen van recidives. Samen met bewoners benoemen we knelpunten in de leefomgeving en bepalen een aanpak. Dit werkt door in de woonkwaliteit, sociale samenhang en subjectieve (beleefde) veiligheid. Veel sociaal-maatschappelijke vraagstukken pakken we integraal op (zoals overlast van personen met verward gedrag, overlastgevende buren, huiselijk geweld, ondermijning, jeugdoverlast).

De precieze aard en omvang van drugshandel en -productie, fraude en witwassen, mensenhandel, arbeidsuitbuiting en cybercrime binnen onze gemeente is niet bekend. Door de grensligging, het grote buitengebied en de goede ontsluiting is onze gemeente interessant voor dit soort activiteiten. Drugscriminaliteit en ondermijning roepen we een halt toe. In samenwerking met het RIEC (Regionaal Informatie- en Expertise Centrum), en op basis van Integrale Ondermijningsbeelden wordt de problematiek steeds inzichtelijker gemaakt en de strategie rondom de aanpak aangescherpt, zodat daadkrachtig opgetreden kan worden.

Jeugd kan zowel veroorzaker als slachtoffer zijn van onveiligheid. Bij het veroorzaken van onveiligheid gaat het om overlast en soms om criminaliteit. Dit kan zich concentreren op specifieke plaatsen.

Om de jeugdproblematiek te beteugelen zorgen we er voor dat jongerenwerkers, Boa´s en wijkagenten in nauw contact staan met de jeugd, de ouders en omwonenden. Samen met hen en partners in het sociaal domein wordt de koers bepaald en uitgevoerd. De focus ligt op preventie, vroegtijdig signaleren en oplossen. Zo nodig wordt handhavend opgetreden en wordt opgeschaald bij ernstige problemen.

Scholen zijn bij uitstek ‘vindplaatsen’ van problematiek. Daarom zetten we de bestaande samenwerking met het onderwijs voort en vernieuwen we deze waar nodig.

Alcohol en drugs zijn stevige risicofactoren voor gezondheid en veiligheid. Preventievoorlichting, controle en handhaving zetten we voort. Hierbij werken we samen met instellingen, horeca- en toerisme ondernemers, onderwijs, verenigingen, ouders en uiteraard de jongeren zelf.