Aanbiedingsbrief begroting 2025-2028

Beste raadsleden,

Voor u ligt de meerjarenbegroting 2025 - 2028. Deze begroting heeft een omvang van € 79 mln. euro. De begroting borduurt voort op de in 2022 unaniem vastgestelde meerjarenbegroting 2023 – 2026. 

´Goed leven in elke Kern´ staat centraal in het handelen en verder investeren in onze gemeente. Immers, ons woon- en leefklimaat is van een hoog niveau en dit willen we graag behouden.  Om dit te realiseren zijn voor deze bestuursperiode een aantal speerpunten benoemd die nog steeds gelden.

De komende jaren staan we voor een groot aantal opgaven. Het college kiest ervoor om het voorzieningenniveau in stand te houden vanuit het perspectief van “leefbaarheid voor onze inwoners”. Daarbij zijn zowel de sociale voorzieningen, de zorg voor de inwoner en het verenigingsleven, als de fysieke voorzieningen, goede openbare ruimte en goede wegen, van belang om bij te dragen aan de algehele leefbaarheid binnen onze mooie gemeente. Samen met onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties blijven we hierin investeren.

In 2025 ligt de focus op:
•    het in stand houden van onze voorzieningen waaronder sportcomplexen, bibliotheken en gemeenschapshuizen
•    het realiseren van betaalbare (zorg)woningen in een  leefbare woonomgeving
•    het investeren in de openbare ruimte door het verder vergroenen van het landschap, het opwaarderen van wegen, fiets- en wandelpaden

Naast de maatschappelijke opgaven, is het realiseren van een duurzaam in evenwicht zijnde financiële huishouding eveneens een grote uitdaging. Dit laatste wordt onder meer veroorzaakt door teruglopende inkomsten van het Rijk, hogere uitgaven aan Gemeenschappelijke Regelingen, toenemende beheerkosten in de openbare ruimte (groen en wegen) en bij sportaccommodaties alsmede door stijgende rentelasten. Om de omvang van de tekorten te dempen hebben we de budgetten voor  WMO/Jeugd/Participatie (de drie decentralisaties, 3 D's) naar beneden kunnen bijstellen zonder dat jongeren, ouderen en mensen met problemen in de kou komen te staan. Daarnaast zijn in de bedrijfsvoering budgetten neerwaarts bijgesteld. Tevens is er voor gekozen het tarief van de onroerende zaakbelasting voor woningen en niet woningen binnen de door de raad in 2022 vastgestelde kaders te verhogen als ook het tarief voor de toeristenbelasting.  

Op grond van deze maatregelen kunnen we een meerjarenbegroting presenteren die voor 2025 sluitend is. Meerjarig laat de begroting een negatief saldo zien. Echter, door het geheel van doorgevoerde maatregelen in deze begroting is het tekort structureel teruggebracht van € 5 mln. naar € 2 mln. Het verder dichten van het negatieve saldo in de jaren 2026 t/m 2028 en tegelijkertijd de kwaliteit van de voorzieningen en het culturele leven op niveau te houden, dwingt ons om keuzes te maken. Begin 2025 gaan we hier samen met u als raad mee aan de slag. 

Namens het college van burgemeester en wethouders dank ik alle medewerkers voor de inbreng en bijdrage aan de totstandkoming van deze begroting. 

Hoogachtend,

Mark Gerritsen, wethouder Financiën

Het doorlopen proces

Onzekere tijden duren voort: 
We bevinden ons nog steeds in financieel onzekere tijden. We hebben u vanaf juni meegenomen in deze ontwikkelingen en de onlangs verschenen septembercirculaire brengt weinig nieuws op het gebied van eventuele extra middelen. De VNG is nog steeds in gesprek met het Rijk over het onderwerp “taken en middelen in balans” en daar is het onderwerp “compensatie te lage inflatie inschatting” recent aan toegevoegd. Later dit jaar wordt meer nieuws verwacht inzake deze onderwerpen. 
Begin september is de campagne ‘Je gemeente doet er alles aan’ van start gegaan. Hiermee maken we inwoners bewust van de belangrijke rol die gemeenten spelen in hun dagelijks leven. Met deze campagne wordt de rol van gemeenten voor het voetlicht gebracht als eerste stap in de strategie om voldoende middelen te krijgen van het rijk.

Proces financieel sluitende begroting 2025:

• We zijn gestart met een fors negatief startsaldo: - € 750 duizend voor 2025 en voor 2026 en verder +/- - € 5 mln.
• Vervolgens zijn de uitkomsten van de meicirculaire 2024 inclusief de opschalingskorting voor 2025 verwerkt in de algemene uitkering
• Daarna zijn de technische doorrekeningen gemaakt
• Vervolgens zijn de autonome ontwikkelingen bekeken per domein:
  • Budgetten voor de 3d’s zijn naar beneden bijgesteld o.b.v. ontwikkeling zorgvraag en indexen.
  • Tegenvallers binnen het fysieke domein als gevolg van stijging kosten onderhoud openbaar groen als gevolg van areaal uitbreiding. Daarnaast ook kostenstijging bij het beheer van sportaccommodaties.
  • Binnen bedrijfsvoering zijn de budgetten neerwaarts bijgesteld. 
• De mogelijke ombuigingen zijn in beeld gebracht en de ombuigingen die de voorzieningen voor inwoners niet raken zijn als besparing in de begroting verwerkt (+/- € 550 duizend)
• Uitkomsten septembercirculaire en nagekomen ontwikkelingen verwerkt.

Samengevat levert dit het volgende beeld op:

Begroting 2025-2028 (bedragen x € 1.000)			2025	2026	2027	2028
Start saldo begroting 2025 na 1e Burap			-751	-5.106	-5.058	-5.058
Bijstelling Algemene uitkering			-418	517	445	2.158
Totaal Technische Doorrekeningen			-294	472	574	-879
Saldo begroting 2025 na Technische doorrekeningen			-1.463	-4.117	-4.039	-3.779
Bijstellingen budgetten afdelingen
Samenleving			566	860	840	17
Waarvan Sociaal domein:
bijstellen budgetten Jeugd, WMO, Participatie o.b.v. volume ontwikkeling en indexen			548	827	839	114
Fysiek			-921	-797	-579	-346
onder meer veroorzaakt door:
meervraag onderhoud openbaar groen o.b.v. groei areaal en groei aantal bomen			-775	-775	-775	-775
meerkosten beheer binnensportaccomodaties			-215	-215	-215	-215
Bedrijfsvoering			302	317	-33	-43
Totaal bijstellingen budgetten afdelingen			-53	380	228	-372
Saldo begroting 2025 na reguliere bijstellingen			-1.516	-3.737	-3.811	-4.151
Ombuigingen
1e opbrengst ombuigingen
Samenleving			225	230	242	254
Fysiek			142	122	122	122
Bedrijfsvoering			190	190	190	190
Totaal ombuigingen			557	542	554	566
Saldo begroting 2025 na ombuigingen			-959	-3.195	-3.257	-3.585
uitkomsten septembercirculaire			99	241	205	215
overige mutaties			-106	-30	-21	-9
Saldobegroting 2025-2028			-965	-2.983	-3.073	-3.379

Daarmee is het negatieve begrotingssaldo al fors teruggebracht met € 2 mln. voor de jaren 2026 tot en met 2028 maar is er nog geen sprake van een financieel sluitende begroting.

Inzet college voor 2025 om te komen tot een financieel sluitende begroting voor 2025:
Het college kiest ervoor om het voorzieningenniveau in  stand te houden vanuit het perspectief van “leefbaarheid voor onze inwoners”. Daarbij zijn zowel de sociale voorzieningen, de zorg voor de inwoner en het verenigingsleven, als de fysieke voorzieningen, goede openbare ruimte en goede wegen, van belang om bij te dragen aan de algehele leefbaarheid binnen onze mooie gemeente.

Daarmee investeert het college, meer dan ooit,  in de toekomst van onze gemeente en zet in op:
•    Kwaliteitsniveau van de wegen (€ 6 mln. per jaar)
•    Betaalbare woningbouw (€ 3,5 mln./€ 4,5 mln. per jaar )
•    Investering in onderwijshuisvesting, specifiek ook nieuwbouw school Cadier en Keer (€ 9 mln. in 2027)
•    Riool (€ 2 mln. per jaar)

Het in stand houden van de voorzieningen kost echter ook geld en gezien het negatieve begrotingssaldo zijn aanvullende opbrengsten nodig om te komen tot een financieel sluitende begroting voor 2025.

Deze aanvullende opbrengsten worden gevonden in:

•    Het verhogen van de toeristenbelasting  met € 0,50 voor alle categorieën accommodaties; 
•    Het verhogen van het tarief van de OZB niet-woningen tot aan het tarief “landelijk welvarende gemeente”;
•    Het verhogen van de opbrengst van de OZB woningen met een inflatiecorrectie voorgaande jaren 2022-2024 van 9,5% en voor 2025 met 2,7% opgenomen; 
•    Een inschatting van de extra algemene uitkering uit hoofde van woningbouw en groei van het inwonersaantal gebaseerd  op onze woningbouwplannen;
•    Het verhogen van de overige belastingen en leges met het  inflatiepercentage van 2,7%.

Dit leidt tot de volgende uitkomst:

Begroting 2025-2028 (bedragen x € 1.000)			2025	2026	2027	2028
Saldobegroting 2025-2028			-965	-2.983	-3.073	-3.379
Voorstel College
Stijging Algemene Uitkering: Stijgen met 1000 woningen (inwoners en woonruimten)			-	141	204	357
Toeristenbelasting: Verhoging toeristenbelasting tarief met € 0,50			219	224	224	224
OZB Niet woningen: Tarief naar Type E (welvarend landelijke gemeente: Gemeente met hoge WOZ waarde en een hoog mediaan vermogen)			302	302	302	302
OZB Woningen: Inhaal 9,5%, vervolgens vanaf 2025 2,7%			482	495	508	522
Totaal scenario's/opties			1.003	1.162	1.238	1.405
Saldo begroting 2025			38	-1.821	-1.835	-1.974

Vervolgproces voor 2026 en verder om te komen tot een structureel financieel sluitende begroting:
Het college streeft ernaar om de visie “welke gemeente willen we zijn”?” in de december raadsvergadering te laten vaststellen. Deze visie kan dan als basis dienen om in het eerste kwartaal van 2025 verder in gesprek te gaan met elkaar over welke voorzieningen in stand gehouden dienen te worden en welke voorzieningen verminderd dan wel afgebouwd kunnen worden om te komen tot een structureel sluitende begroting. 

De Provincie, onze toezichthouder, vraagt om voor 2025 een financieel sluitende begroting op te stellen en alvast scenario’s op te stellen voor 2026 en verder. Deze scenario’s zullen we verder met elkaar verkennen in de geplande “kerntakendiscussie” in het eerste kwartaal van 2025. 

Samenvatting van de programma's

Programma 1, Kwaliteit van Leven

• Inclusieve samenleving: de gemeente Eijsden-Margraten streeft naar een inclusieve samenleving waarin iedereen zich gewaardeerd voelt, ongeacht de uitdagingen op velerlei terrein. Ook in 2025 wordt geïnvesteerd in het ondersteunen van statushouders en nieuwkomers middels actieve begeleiding en het aanbieden van taalcursussen. Daarnaast wordt de aanpak vroegsignalering van schuldenproblematiek en begeleiding naar werk of inkomensondersteuning voortgezet. Dit ter voorkoming en het aanpakken van armoede en schulden.
• Ondersteuning verenigingsleven: via inzet van de verenigingsconsulent wordt het verenigingsleven gestimuleerd en ondersteund bij het toekomstgericht maken van de vereniging. Middels het uitvoeren van de ´Vitale-Club´ scan wordt inzicht verkregen in de vitaliteit van verenigingen. Tevens ondersteunt de verenigingsconsulent verenigingen bij maatschappelijke initiatieven. In 2025 wordt gestart met het herijken van het subsidiebeleid.
• Investeren in educatie: binnen het onderwijsachterstandenbeleid zetten we in 2025 voornamelijk in op de implementatie van het knooppunt -9 maanden tot 4 jaar, doorgaande lijn, preventieve logopedie en monitoring VVE beleid. Tevens worden in 2025 voorbereidingen getroffen om knelpunten in de huisvesting van het basisonderwijs in Eijsden en Margraten op te lossen. Voor de kern Cadier & Keer worden plannen voorbereid om te komen tot nieuwbouw.
• Ontmoetingsruimten in elke kern: ontmoetingsruimten in elke kern zijn van belang om de vitaliteit en betrokkenheid van inwoners te bevorderen. Gemeenschapshuizen worden ondersteund en vrijwilligers die huiskamers runnen worden eveneens ondersteund. De ondersteuning bestaat uit subsidiering van de stichting Vrijwillige Hulpdienst Eijsden-Margraten en inzet van professionele ondersteuning van een opbouwwerker van de Stichting Trajekt.
• Sporten en bewegen en Sportakkoord: in 2025 wordt verder uitvoering gegeven aan het Sportakkoord. Daarnaast wordt het Integraal HuisvestingsPlan (IHP) sportaccommodaties opgeleverd en zal gestart worden met de vertaling van dit IHP naar concrete maatregelen.
• Jeugdprogramma´s: het programma "Jeugd aan zet" om jongeren te betrekken bij participatie en ontmoeting wordt voortgezet. Er wordt een plan van aanpak (i.h.k.v. het Gezond en Actief Leven Akkoord) ontwikkeld voor o.a. het terugdringen van middelengebruik, het stimuleren van een gezonde leefstijl en het stimuleren van sport en bewegen. Daarnaast wordt ingezet op bewustwording. Tevens wordt de JOGG (Gezonde Jeugd, Gezonde Toekomst) aanpak voortgezet en vertaald naar een plan van aanpak JOGG Eijsden-Margraten. Dit omvat o.a. initiatieven zoals gezondere voeding op scholen, steeds meer rookvrije kind-omgevingen en gezondere sportomgevingen.
• Preventie en integrale zorg: in 2025 wordt de inzet van het jongerenwerk via Trajekt gecontinueerd. Daarnaast wordt door inzet van een consulent Welzijn en Jeugd ingezet op het zo vroegtijdig mogelijk signaleren van hulpvragen van jeugdigen, deze te begeleiden, te adviseren en zo nodig te verwijzen naar voorzieningen in het voorliggend veld en de directe omgeving van de jeugdige. De consulent schuldhulpverlening, welke in vaste dienst is bij de gemeente, blijft inzetten op het vroegtijdig signaleren van schulden bij inwoners. Daarnaast wordt via het mantelzorgcompliment de preventieve zorg naar ouderen gecontinueerd.
• Verbinding door kunst en cultuur: in 2025 wordt sterker ingezet op de zichtbaarheid van immaterieel en materieel erfgoed door middel van beleving en storytelling. Vanuit deze invalshoek wordt erfgoed als inspiratiebron voor het dagelijks leven, educatie en gebiedsontwikkeling benut. In 2025 wordt verbindende projecten voortgezet, zoals het digitale KIEM-platform, het KIEM-brievenbuspakket en de Kunst-O-Maat. Belangrijke doelgroepen hierbij zijn jongere inwoners en jonge kunstenaars. Ook burgerparticipatieprojecten worden gecontinueerd. Daarnaast wordt verder gebouwd aan sociale kunstprojecten die jonge kunstenaars verbindt met ouderen. Voor de basisscholen is een uitgebreid educatief programma ontwikkeld dat in 2025 verder wordt toegepast. Voor wat betreft het bibliotheekwerk worden, in nauwe samenwerking met partnergemeenten Vaals en Valkenburg aan de Geul en Stichting Heuvelland Bibliotheken, in 2025 voorbereidingen getroffen voor de zorgplicht die op 1 januari 2026 van kracht wordt.

Gebruik Ctrl + Klik op de onderstaande tekst met hyperlink om naar de financiële gegevens van programma 1 te gaan (let op opent in een nieuw venster).

Financiële gegevens programma 1 

Programma 2 Landbouw, Landschap en Plattelandseconomie

• Behoud en versterken landschapskwaliteiten: in 2025 wordt het ecologisch bermbeheer gecontinueerd, waarmee de biodiversiteit wordt bevorderd. Het investeren in de aanplant van bomen en bossen wordt ook in 2025 voortgezet. Het landschapsfonds wordt ingezet voor het stimuleren van dergelijke ontwikkelingen. Via inzet van het project Bocage landschap worden daarnaast nieuwe verdienmodellen verkend voor duurzaam landschapsbeheer. 
• Transformatie van de Landbouw: gezien de transitie die de landbouw doormaakt is in 2024 gestart met het opstellen van een landbouwvisie voor Eijsden-Margraten die in 2025 zal worden opgeleverd. In 2025 wordt tevens ingezet op het versterken van de korte ketens en het produceren en consumeren van gezond voedsel. De schoolgaande jeugd wordt bewust gemaakt van duurzaam lokaal voedsel, de reductie van voedselverspilling en het nuttigen van gezonde voeding. In dat licht wordt het aanbieden van fruit op scholen gecontinueerd en de campagne Koop Lokaal gestimuleerd. 
• Economische ontwikkeling: in Eijsden-Margraten ziet economische ontwikkeling onder andere op de vrijetijdseconomie (VTE). De gemeente wil ook in 2025 aantrekkelijk blijven voor de toerist en recreant. In dat licht zal het uitvoeringsprogramma VTE 2025 tot uitvoer gebracht worden. Het project Knopen Lopen wordt opgeleverd. Samen met Visit Zuid-Limburg worden diverse wandelroutes zowel digitaal als analoog in de markt gezet. Ter versterking van de lokale economie zal verdere invulling gegeven worden aan het Cittaslow gedachtegoed. Tevens zal met de samenwerkingspartners verder geïnvesteerd worden in het project Grenspark Jeker & Maas en het Bocage landschap. Bijzondere aandacht in 2025 krijgt het versterken van het ondernemersklimaat en het netwerk met lokale ondernemers(vertegenwoordigers) waarbij de kansen en potenties van het lokale bedrijfsleven in relatie tot lokale kwaliteiten en regionale economische ontwikkelingen nader worden bezien. Hierbij moet onder andere gedacht worden aan het thema vrijheid als ook aan de Einstein telescoop en de campusontwikkelingen in Zuid-Limburg. 

Financiële gegevens programma 2

Programma 3: Duurzaamheid en klimaatverandering

• Een energieneutrale toekomst: de gemeente richt zich op het transformeren naar een energieneutrale gemeenschap. Belangrijke stappen zijn onder andere het aardgasvrij maken en isoleren van gebouwen, het stimuleren van zonnepanelen op daken, en het ontwikkelen van duurzame warmteplannen. Om dit te bevorderen zal in 2025 actief informatie verstrekt worden aan inwoners en ondernemers, worden stimuleringsmaatregelen aangeboden en worden lokale duurzaamheidsinitiatieven ondersteund. Verduurzaming van vastgoed wordt aangemoedigd als ook het gebruik van fietsen en elektrische voertuigen. In dit licht zal in 2025 uitvoering gegeven worden aan een verduurzamingsplan van het gemeentelijk vastgoed en wordt voor alle medewerkers van de gemeente een leasefietsplan geïntroduceerd. In 2025 wordt verder gewerkt aan het opstellen en uitrollen van een uitvoeringsprogramma voor de Transitievisie Warmte.
• Investeren in klimaatadaptatie: de gemeente richt zich op het aanpakken van verdroging en vernatting en het creëren van een duurzaam en klimaatbestendig watersysteem. Dit omvat het vergroten van de waterberging, bevorderen van infiltratie en vergroening, evenals het aanpakken van problemen met wateroverlast en droogte. In 2025 wordt actief ingezet op een tweetal regelingen die onze burgers bewust moeten maken van hun bijdrage aan het klimaat, namelijk:
  • de stimuleringsregeling vergroenen tuinen
  • de stimuleringsregeling afkoppelen hemelwater (regentonnenactie en het project WaterKlaar)
• Optimaliseren luchtkwaliteiten: de gemeente heeft zich in 2024 aangesloten bij het landelijke akkoord in het kader van Schone Lucht. In het Schone Lucht Akkoord is het gezamenlijk doel de luchtkwaliteit in Nederland permanent te verbeteren. Deelnemende partijen nemen maatregelen om de luchtverontreiniging van binnenlandse bronnen te beperken. Op basis van uitgevoerde luchtmetingen in en rondom Eijsden zal, in 2025 in samenspraak met Milieufront Eijsden, de universiteit en de GGD, een plan van maatregelen opgesteld worden dat bijdraagt aan het verbeteren van de luchtkwaliteit in onze gemeente.
• Transformeren van “afval tot grondstof": de gemeente richt zich op het bevorderen van de circulaire economie door afvalscheiding te stimuleren en restafval te verminderen. In samenwerking met Rd4 wordt in 2025 ingezet op goede informatieoverdracht richting burgers over ophaalfrequenties,  bewustzijnscampagnes en educatie. Tevens zal in 2025 gestart worden met de herinrichting van het grondstoffenpark Margraten.  

Financiële gegevens programma 3

Programma 4: Wonen en Leefomgeving

• Woningbouw in elke kern: de gemeente staat voor een grote woningbouwopgave. De komende jaren zal hieraan invulling gegeven worden door in elke kern woningbouw te realiseren. In de basis wordt hierbij het uitgangspunt gehanteerd dat in de grotere kernen met voorzieningen, te weten Margraten en Eijsden, grootschaligere woningbouw kan plaatsvinden. In de overige kernen wordt woningbouw gerealiseerd door ´een straatje erbij´ of ´transformatie van bestaand vastgoed´. De woningbouwplannen zijn middels een projectenoverzicht in beeld gebracht. In 2025 zal actief gestuurd worden op het realiseren van de voorziene woningbouwplannen. Hierbij zullen diverse instrumenten ondersteunend zijn, zoals (a) de te maken prestatieafspraken met woningbouwcorporaties, (b) de starterslening zodat de instap op de woningmarkt voor starters wordt vergemakkelijkt, (c)  het faciliteren van initiatieven die bijdragen aan het realiseren van huisvesting en (d) het inzetten van actief grondbeleid. In dit kader is in deze begroting voor de jaren 2025 t/m 2027 jaarlijks een investeringsbudget van € 2 mln. opgenomen voor de verwerving van gronden ten behoeve van toekomstige woningbouwlocaties. Dit bedrag is opgenomen om snel en adequaat te kunnen handelen op het moment dat gronden te koop aangeboden worden binnen deze gebieden. Met verwerving van gronden heeft de gemeente ook zelf de regie over de invulling van woningbouwlocaties. Naast deze woningbouwplannen wordt in 2025 uitvoering gegeven aan een tweetal gebiedsplannen; Poort van het Heuvelland en Stationsomgeving Eijsden. Gezien de hoeveelheid aan ontwikkeling in Eijsden, zal in 2025 ook een ontwikkelvisie voor geheel Eijsden worden opgesteld. Via de zogenaamde woontafel zal de raad periodieke geïnformeerd worden over de ontwikkelingen op het gebied van de woningbouwopgave in het algemeen en de voortgang van de concrete bouwplannen in het bijzonder.
• Woningbouw voor statushouders en woonurgenten: gezien de krappe woningmarkt voor de huisvesting voor deze doelgroep, dienen in 2025 extra inspanningen geleverd te worden om te kunnen voldoen aan de huisvestingsopgave die het Rijk de gemeente jaarlijks oplegt. Indien hier geen adequate invulling wordt aan gegeven, bestaat de kans dat de vanuit de Provincie de gemeente een aanwijzing wordt opgelegd. In dit licht wordt – naast de reguliere huisvestingsafspraken met woningcorporaties – met hen het realiseren van flexibele woonvormen nader verkend.
• Veilige routes voor fietsers en wandelaars: met speciale aandacht voor schoolroutes en mensen met een beperking wordt in 2025 verder invulling gegeven aan het realiseren van veilige routes voor fietsers en wandelaars. In samenwerking met scholen en ouders worden veilige school-thuis-routes vormgegeven. Voor wat betreft de toegankelijkheid van de openbare ruimte voor minder valide wordt in 2025 verdere uitvoering gegeven aan het Convenant Platform Zorgvragers. Tevens wordt in 2025 onderzoek gedaan naar de randweg Margraten. Ook krijgt het uitvoering geven aan de motie ´inrichten 30 km gebieden´ een vervolg.
• Openbare ruimte als visitekaartje: de gemeente werkt aan het behoud en de verbetering van onze openbare ruimte, met oog voor klimaatverandering. Op basis van het wegenbeleidsplan wordt in 2025 invulling gegeven aan het MIP 2025 en wordt uitvoering gegeven aan het regulier geplande onderhoud wegen. Tevens zal een antwoord gegeven worden op de parkeerproblemen in Eijsden en Margraten. Daarnaast zal de vergroening van de openbare ruimte en het bieden van ruimte voor ontspanning en ontmoeting bij de inwoners worden gestimuleerd. 

 Financiële gegevens programma 4

Programma 5: Bestuur en dienstverlening

• Verbeteren dienstverlening: op basis van de vigerende dienstverleningsvisie wordt via de lijn van de organisatieontwikkeling ingezet op het verbeteren van de dienstverlening.  Hierbij wordt ingezet op een teamgerichte aanpak hetgeen ondersteund wordt door een versterkt leidinggevend kader dat nadrukkelijk zal sturen op verbetering van de dienstverlening. We streven naar dienstverlening die begripvol, deskundig, eerlijk en tijdig is waarbij medewerkers proactief, sensitief en intensief in verbinding zijn met inwoners, ondernemers en verenigingen. In 2025 worden de onderzoeken ''waar staat je gemeente'' en het ''Telan-onderzoek" (betreft een onderzoek naar hoe de inwoner het telefonisch contact met de gemeente ervaart) uitgevoerd.
• Goed bestuur: in 2025 bouwen we voort op de ingeslagen weg in het besef dat het doorontwikkelen van goed bestuur in de gemeente en het bevorderen van het samenspel tussen raad, college en ambtelijke organisatie continue aandacht verdient. In samenspraak tussen de drie lagen zullen er in het kader van goed bestuur bijeenkomsten worden georganiseerd gericht op rollen en posities. Daarnaast zal geïnvesteerd worden in het integriteitsbewustzijn.
• Inspraak bevorderen: in 2025 krijgt inspraak van kinderen tot 12 jaar en jongeren tussen 12 en 18 jaar een duidelijke plek bij het ophalen en uitwerken van initiatieven en beleidsvoornemens. Hiertoe worden samen met de verschillende basisscholen verkiezingen georganiseerd voor een Kinderraad voor de gehele gemeente. Daarnaast wordt voor jongeren tussen 12 en 18 jaar plan uitgerold voor het oprichten van een jongerenpanel. In 2025 wordt het opgestarte project van de Burgerbegroting gecontinueerd en doorontwikkeld. 
• Gezonde en solide financiële huishouding: het streven is om de financiën structureel op orde te houden. Het weerstandsvermogen is uitstekend (3,1%). Echter, als er geen extra middelen vanuit het Rijk beschikbaar komen, staat de gemeente voor een financiële uitdaging vanwege een verwacht negatief begrotingssaldo in 2026, 2027 en 2028. Derhalve zal begin 2025 op basis van het koersdocument ´welke gemeente willen we zijn´ een kerntakendiscussie gevoerd worden gericht op het aanpakken van de structurele tekorten.
• Nieuwe IT-omgeving: in 2025 worden voorbereidingen gestart voor een toekomst vaste IT-omgeving, die voldoet aan de wettelijke verplichtingen zoals de Wet Open Overheid en de Archiefwet. 
• Bestuurlijke samenwerking: na vaststelling van het koersdocument van de gemeente eind 2024, vindt een nadere verkenning en evaluatie plaats die zal moeten uitwijzen op welke wijze de samenwerking in binnen Zuid-Limburg, Lijn50 en/of Maastricht, Heuvellandgemeenten en de gemeenten Voeren en Visé vorm en inhoud krijgt. Hierbij worden ook de ontwikkelingen rond het advies van een governance en organisatiestructuur in het kader van de Regio Deal Zuid-Limburg en andere ontwikkelingen in het kader van de Agenda Zuid-Limburg, NOVEX-gebied Zuid-Limburg (uitvoerings- en investeringsagenda) en het formaliseren van de jumelage met Clervaux meegenomen. Vanuit bestuurlijke samenwerking wordt tevens ingezet op een actieve lobby richting o.a. Provincie Limburg, Rijk, VNG en Genootschap van Burgemeesters. 
• Veiligheid en leefbaarheid: in 2025 wordt ingezet op een versteviging van de positie van de Driehoek Heuvelland en de doorontwikkeling van de regionale samenwerking als het gaat om veiligheidsvraagstukken. De Heuvelland brede ondermijningstafel wordt gecontinueerd en er vindt doorontwikkeling van de robuuste driehoek en regievoering op het nieuwe Integraal Veiligheidsplan (IVP) 2024 - 2027 plaats. Accenten worden gelegd op preventie, ondersteund door een goede samenwerking met de politie en andere partners om problemen aan te pakken, waaronder overlast, jeugdproblemen en ondermijning. In dat kader wordt de samenwerking met het Regionaal Informatie- en Expertise Centrum (RIEC) om de ondermijningsproblematiek in kaart te brengen en de strategie voor aanpak aan te scherpen gecontinueerd. Bestaand beleid zoals bibob, damocles en drank- en horecaregels wordt actief toegepast. 
  Gerichte acties met inzet van Flexteams worden uitgevoerd om ongewenste situaties aan te pakken. De aanpak van ondermijnende criminaliteit is een van de prioriteiten van de Flexteams. Actief wordt deelgenomen aan het integrale handhavingsteam Act! Maastricht-Heuvelland. In 2025 wordt de implementatie van de Limburgse Norm afgerond. De Limburgse Norm is een handreiking voor een weerbare overheid waar alle Limburgse gemeenten, de Provincie Limburg en het Waterschap Limburg zich aan committeren. Naast de reguliere zaken zoals inzet BOA en uitvoering geven aan het KVO, wordt de inzet van instrumenten zoals de Fixi-app, bewonersplatforms, buurtnetwerken en buurtbemiddeling gecontinueerd.  In 2025 zetten we verder, in het licht van geopolitieke ontwikkelingen, in op het vergroten van de maatschappelijke weerbaarheid.
  De jeugdproblematiek, inclusief overlast en criminaliteit veroorzaakt door jongeren, krijgt ook in 2025 nadere aandacht. Dit wordt bereikt door nauw contact tussen jongerenwerkers, BOA's, wijkagenten, ouders en omwonenden, en door een focus op preventie, vroegtijdige signalering en oplossingen. In 2025 wordt daarbij ingezet op een versteviging van de regionale aanpak van jeugdproblematiek, gericht op een integrale benadering van vraagstukken rondom jeugd, veiligheid en welzijn. Scholen worden betrokken als belangrijke 'vindplaatsen' van problemen. In 2025 wordt bovendien aandacht besteed aan preventie, voorlichting, controle en handhaving met betrekking tot alcohol en drugs ook in samenwerking met jongeren zelf. 

Financiële gegevens programma 5