1. Doel van het raadsvoorstel en een samenvatting
Deze jaarstukken zijn een inhoudelijke en financiële verantwoording op programmaniveau, waarbij we zijn uitgegaan van de programma’s die de raad bij de start van deze raadsperiode 2018-2022 heeft vastgesteld. We hebben geprobeerd de informatie zodanig te presenteren, dat u zich een goed beeld kunt vormen van het door ons gevoerde beleid in het boekjaar 2020. Daarbij stellen we vast dat het saldo van de jaarrekening 2020 € 580.428 positief bedraagt.
2. Koers van de begroting 2020: financiële uitdaging, noodzaak tot fundamentele keuzes 2021 e.v. en focus op prioritaire thema's
Nieuw in de begroting 2020 is de focus die gelegd is op de 4 prioritaire thema's: Landschap en Landbouw, Leefstijl, Duurzaamheid en Wonen. Het begrotingsjaar was echter nog maar net begonnen toen we eind februari volledig werden overvallen door de wereldwijde coronapandemie die ons nog steeds in de greep houdt. Daar waar we aanvankelijk dachten dat deze pandemie na de eerste golf over zou zijn, weten we nu beter en leven we nog steeds in een lockdown-samenleving. Deze coronapandemie een grote invloed gehad op de wijze van werken, vergaderen, samenleven én ook op de gemeentelijke financiën.
Financieel
Het jaar 2020 startte ook met de onheilstijding dat we door een mix van tegenvallers (voogdij jeugdzorg) en landelijke herverdeling van het gemeentefonds grote tekorten op de meerjarenbegroting zagen opdoemen. Het saldo 2020 Burap 1 kleurde zwaar negatief en noopte tot het bijramen van 1,4 mln voor het sociaal domein . Daarnaast voorzagen we financiële consequenties als gevolg van de coronamaatregelen en troffen we voorzorgsmaatregelen door het aframen van toeristenbelasting en het bijramen van het voorziene tekort van de MTB.
De voorbereidingen voor de begroting 2021-2024 kregen daarom het karakter van een bezuinigingsoperatie. Insteek was samen met de raad kaders te stellen en fundamentele keuzes te maken gericht op duurzame financiën. Het saldo van Burap 2 leek weer iets positiever door incidentele opbrengsten: verkoop onroerend goed, het afsluiten van het project Herontwikkeling Kern Margraten en het ontvangen van de compensatie jeugdzorg Voogdijmaatregel. Tegelijkertijd werd het optimisme getemperd; het zijn louter incidentele meevallers.
Eind december is er een Coronareserve gevormd om stimuleringsmaatregelen voor verbinding, herstel en hervorming in en door de gemeenschap mogelijk te maken. De reserve werd gevormd door hiervoor bedoelde compensatiemiddelen van het rijk en afgeraamde budgetten. Doel is om de samenleving weer op gang te helpen en waar een voedingsbodem voor innovaties en duurzaamheid te creëren.
Corona
Terugkijkend op de pandemie: het bleek een ongekende wereldwijde crisis waar noch de regering, noch de gezondheidszorg, noch de gemeenten op voorbereid waren. Een crisis waarbij brongebied en effectgebied dezelfde zijn en waarvan de duur onvoorspelbaar bleek en zich nu al 14 maanden voortsleept.
In maart 2020 hebben we in allerijl een crisisorganisatie opgetuigd. Alle evenementen werden afgelast, horeca en sociaal culturele voorzieningen werden gesloten, het Heuvelland werd in 3 weekenden rondom Pasen gesloten voor dagtoerisme. En dit alles werd gecontroleerd en begeleid door ons BOA-team, aangevuld met eigen personeel als toezichthouders Voor medewerkers, collegeleden en raadsleden werd thuiswerken en digitaal vergaderen de standaard. In de zomer leken we op weg te gaan naar het ‘oude normaal’ maar al snel liepen besmettingen en ziekenhuisopnamen weer op en zaten we in de 2e en 3e golf van de pandemie.
Door deze enorme impact zijn tal van werkzaamheden uitgesteld of anders ingevuld. Hoewel we een behoorlijke start hebben gemaakt met de prioritaire thema’s, hebben zij niet de aandacht en de versnelling gekregen die we hadden voorzien.
De visie op dienstverlening is september 2020 door de raad vastgesteld en door de ambtelijke organisatie voortvarend opgepakt, maar diverse teams zijn gehinderd door uitval van medewerkers, uitstel van werkzaamheden of juist groei van werkaanbod (vergunningen). Burgerparticipatie en bestuurlijke vernieuwing kregen een extra impuls op de raads- tweedaagse in september 2020. Er zijn nieuwe afspraken gemaakt die door het platform bestuurlijke vernieuwing bestaande uit vertegenwoordigers van raad, college en ambtelijke organisatie worden gevolgd en bevorderd.
Personeel
Het jaar 2020 was ook het jaar van grote mobiliteit van personeel (zie programma 5). Invulling van ontstane vacatures ging daarentegen trager dan in voorgaande jaren. Daar zijn 2 redenen voor aan te voeren. Sinds de Wnra hebben ambtenaren net zoals andere werknemers nog maar 1 maand opzegtermijn, maar invulling kost al snel 3-4 maanden. Daarnaast is in de bezuinigingsdiscussie besloten dat alle vacature invullingen in 2020 aan het college werden voorgelegd, hetgeen leidde tot langere doorlooptijden. Dit heeft geleid tot een grotere onderuitputting dan in voorgaande jaren. Bestuurlijke ambities zijn niet altijd in balans met ambtelijke capaciteit en kwaliteit. In de loop van 2021 zien we overigens al een inhaalslag.
Al met al is 2020 een uitzonderlijk jaar, dat totaal anders liep dan gepland. We zijn er trots op dat de essentiële dienstverlening niet heeft geleden onder de crisis, dat er in die periode vele nieuwe mensen zijn aangetreden en het ziekteverzuim is gedaald van 8,5% naar 7%.
3. Financiële analyse
De jaarrekening 2020 sluit met een positief saldo van € 580.428. In hoofdlijnen kan gesteld worden dat het saldo voornamelijk gevormd wordt door een negatief saldo van programma 1 en een positief saldo op programma 2 en 5. Bij programma 1 is met name de corona-pandemie de veroorzaker van het negatieve saldo. Bij programma 2 wordt het positieve saldo voornamelijk veroorzaakt door minder uitgaven als gevolg van Corona en een ontvangen afrekening toeristenbelasting 2019. Bij programma 5 wordt het positieve saldo voornamelijk door een onderuitputting op de personeelslasten.
Onderstaand volgt een overzicht van het saldo van de programma’s op hoofdlijnen. Voor een uitgebreide toelichting van deze analyse wordt verwezen naar de afzonderlijke programma’s. In de afzonderlijke programma’s is, rekening houdende met de spelregels zoals opgenomen in de financiële verordening, een analyse gemaakt van de verschillen.